شیشه‌سازی سنتی هرات؛ سه هزار سال قدامت اما در دست فراموشی

صنعت شیشه سازی سنتی هرات که بیش از سه هزار سال قدامت دارد؛ این روزها تنها دو نفر در این صنعت مصروف کار هستند. بیم آن می‌رود که این صنعت در آینده‌های نه چندان دور به دست فراموشی سپرده شود.

اوج صنعت شیشه‌سازی در کشور به دوره حکمروایی تیموریان، غزنویان و کوشانیان بر می‌گردد که حاکمان آن وقت، از شیشه سنتی هرات به‌عنوان تزیین بهره می‌بردند.

در گذشته نه چندان دور در ولایت غربی کشور یعنی هرات، چندین کارگاه تولیدی شیشه سنتی وجود داشت و شماری از هنرمندان چیره دست این صنعت، به دلگرمی تمام مصروف فعالیت در کوره‌های شیشه سازی بودند اما حالا دو کوره شیشه سازی در هرات وجود دارد؛ ادامه فعالیت این کوره‌ها نیز در هاله‌ی از ابهام قرار دارد.

جنگ‌های طاقت فرسایی داخلی، کاهش چشم گیر ورود گردشگران به ولایت هرات و ورود ظروف شیشه‌ای از خارج کشور، صنعت شیشه سازی را زمین‌گیر کرده است.

غلام سخی مرد کهن سالی که حرفه شیشه سازی را از پدرش به ارث برده است؛ با گلوی بغض آلود و چهره‌ی غمگین به خبرگزاری افق، گفت که به احتمال زیاد این صنعت در کشور از بین خواهد رفت.

غلام سخی که بیش از ۳۰ سال با حرارات ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد کوره شیشه سازی گلاویز بوده اما از علاقمندی کم مردم از شیشه‌های دست ساخت‌اش نگران به نظر می‌رسد.

او درحالی که در گرمای طاقت فرسا مشغول ذوب کردن شیشه‌های استهلاکی و دمیدن میله آهنی به شیشه‌های ذوب شده است و این شیشه‌ها را حالت می‌دهد، به خبرگزاری افق گفت که دیگر امیدش را به حکومت از بهر حمایت این صنعت دست شسته‌است؛ چرا که به اعتقاد او، تاکنون دولت‌مردان به صنعت شیشه‌سازی کمتر ارج گذاشته‌اند.

به گمان اغلب، غلام سخی احتمالاً آخرین فردی باشد که خواهد توانست ظروف شیشه‌ای سنتی با دست بسازد.

نیروی کاری کم، از میزان تولیدات ظروف شیشه‌ای سنتی در کارگاه شیشه‌سازی هرات به میزان چشم گیری کاسته است. سلطان احمد حمید، تنها فروشنده این ظروف به خبرگزاری افق، گفت که تولیدات روزانه کارگاه شیشه سازی از ۱۰۰۰ گیلاس شیشه‌ای به ۱۲۰ گیلاس کاهش یافته است.

ظروف تولیدی کارگاه‌های سنتی شیشه‌سازی در هرات در جشنواره‌های هنری در کشورهای پاکستان، ایران  و امارات متحده عربی خوش درخشیده است.

آگاهان فرهنگی هرات، نیز آینده صنعت شیشه سازی را تیره و تار پیش‌بینی می‌کنند. ولی شاه بهره، رییس پیشین اداره اطلاعات و فرهنگ هرات، بر حمایت دولت از این صنعت تاکید کرده است. او هشدار داد که هر گونه بی‌توجهی و سهل انگاری در قبال صنعت شیشه سازی، زیان‌ جبران ناپذیر را به سوی این صنعت نشانه خواهد گرفت.

ساده بودن شکل‌های تولیدی کارگاه شیشه سازی سنتی هرات یکی از دلایل رکود این صنعت گفته می‌شود.

جاوید ضرغام، آمر فرهنگ و هنر اداره اطلاعات و فرهنگ هرات، تعهد می‌سپارد که در آینده نزدیک تولیدات کارگاه شیشه سازی سنتی این ولایت در نمایشگاه‌های جهانی به هدف بازاریابی به نمایش گذاشته شود.

در این اواخر شماری از هنرمندان مینیاتور ولایت هرات، روی ظروف شیشه‌ی مینیاتور کار می‌کنند؛ تا از این طریق، علاقمندی مردم برای خریداری این ظروف بیشتر شود؛ هر چند بعید به نظر می‌رسد که شهروندان کشور متقاعد شوند که این ظروف را بخرند؛ چرا که با نقش بستن میناتور روی ظروف شیشه‌ای قیمت آن‌ها سیر صعودی به خود می‌گیرد.