دفتر طالبان زیر تیغ تنبیه

از دیروز تاکنون گزارش‌های متعددی از رایزنی دولت افغانستان و آمریکا درباره بسته شدن دفتر سیاسی طالبان در قطر، منتشر می‌شود. نخستین منبع انتشار این خبر، روزنامه بریتانیایی گاردین بود که گویا ترامپ و اشرف غنی پنجشنبه گذشته در دیداری که با هم در نیویارک داشتند، موضوع تعطیلی دفتر طالبان در قطر را مورد بحث قرار داده‌اند. البته این برای بار اول نیست که موضوع بسته شدن دفتر طالبان در دوحه، مطرح می‌شود بلکه در ماه حوت سال گذشته نیز رسانه‌ها به گمانه‌زنی درباره تعطیلی دفتر طالبان پرداختند. این گمانه پس از آن مطرح شد که اشرف غنی هنگام دیدار با وزیر خارجه قطر در مونیخ آلمان، بیان داشت: «اگر تا بهار و تابستان سال آینده در رفتار طالبان تغییری ایجاد نشود، باید دفتر این گروه در قطر بسته شود.»

ماجرای دفتر سیاسی طالبان در دوحه، به هفت سال پیش ‌برمی‌گردد. پس از آن که طالبان در نهم اسد/ مرداد سال ۱۳۸۸ یک سرباز آمریکایی به اسم «باوبریکدال» را در ولایت پکتیکا دستگیر کردند و هم‌زمان با آن تلفات نیروهای آمریکایی نیز در افغانستان افزایش یافت، کاخ سفید، مذاکرات با طالبان را نیز در استراتژی خود قرار داد. طبق نوشته «ایمل فیضی» سخنگوی سابق حامد کرزی، آمریکا و طالبان در سال ۱۳۹۰ درباره ایجاد دفتر طالبان در قطر، به توافق رسیده بودند اما آمریکایی‌ها دولت افغانستان را چند روز قبل از برگزاری کنفرانس بن دوم در جریان گذاشتند. (۱)

طالبان در ۱۳ جدی/ دی‌ماه سال ۱۳۹۰ درباره مذاکرات با آمریکا، بیانیه منتشر کردند. در بیانیه با اشاره به دفتر طالبان در قطر گفته ‌شده بود که طالبان برای گشایش دفتر سیاسی خود در دوحه، با قطر و طرف‌های دیگر مذاکره‌کننده به توافق رسیده‌اند. البته در این بیانیه به تاریخ افتتاح دفتر طالبان در قطر اشاره نشده بود. پس از آن که دولت افغانستان با ایجاد دفتر طالبان در قطر مخالفت کرد، موضوع گشایش دفتر طالبان در قطر به تأخیر افتاد اما پس از چندی، دوباره این روند به جریان افتاد (۲)

در آن زمان تیر‌گی روابط دولت افغانستان و آمریکا و خودداری طالبان از مذاکرات با دولت افغانستان، باعث شد که کابل نسبت به دفتر طالبان در قطر، مشکوک شود. در همین راستا «زلمی رسول» وزیر خارجه وقت افغانستان در جدی/ دی‌ماه سال ۱۳۹۱ با حضور در پارلمان افغانستان گفت که دفتر طالبان در قطر، فقط برای مذاکرات صلح گشایش خواهد یافت. وی تصریح کرد که این دفتر برای فعالیت‌های سیاسی طالبان نبوده و تا زمانی هم گشایش نخواهد یافت که طالبان برای مذاکره با دولت افغانستان حاضر نشوند. (۳)

هم‌زمان با این، وقتی که حامد کرزی در جدی سال ۱۳۹۱ عازم آمریکا شد، سخنگوی او بیان داشت که موضوع دفتر طالبان در قطر، محور گفتگوهای رئیس‌جمهور افغانستان با مقامات کاخ سفید است.(۴)

در آن زمان دولت افغانستان طبق شرایط خاصی با ایجاد دفتر طالبان در قطر موافقت کرد. رایزنی درباره گشایش دفتر طالبان که از سال ۱۳۸۹ شروع شده بود، سرانجام این دفتر در ۲۸ جوزا/ خرداد سال ۱۳۹۲ در دوحه افتتاح شد اما دولت افغانستان با آرم و پرچم طالبان مخالفت کرد. طالبان نیز سرانجام در ۱۸ سرطان/ تیر همین سال دوباره دفتر خود را بستند. این موضوعات در حالی رخ داد که به خاطر مرگ ملامحمد عمر، بین اعضای دفتر طالبان در قطر نیز اختلافات به وجود آمده بود. براثر همین اختلافات بود که «سید طیب آغا» از سرپرستی این دفتر کناره‌گیری کرد و تیمی از طرفداران «ملااخترمحمد منصور» رهبر مقتول طالبان، جای آن را گرفت.

دفتر سیاسی طالبان در حال حاضر به صورت غیررسمی به سرپرستی «شیرمحمد عباس استانکزی» فعالیت می‌کند. اعضای آن از سال ۱۳۸۹ در قطر بسر می‌برند و از همان‌جا فعالیت دیپلماسی انجام می‌دهند. به رغم آن که از ابتدا در خصوص به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح از طریق دفتر سیاسی طالبان در قطر تردید قرار داشت اما با گذشت زمان این تردید، به یقین تبدیل شد. دفتر طالبان در قطر، به جز این که به فعالیت‌های طالبان در داخل و خارج افغانستان رسمیت داد، هیچ‌گونه دستاوردی برای دولت افغانستان و مردم این کشور نداشت. البته همان‌طور که گشایش دفتر طالبان در دوحه، تأثیر مثبتی روی روند صلح در افغانستان نگذاشت، بسته شدن آن نیز برای فروکش کردن جنگ در افغانستان، تأثیری نخواهد گذاشت. در واقع، پروسه صلح افغانستان که از همان ابتدا میخ‌های متعددی بر تابوتش کوبیده شده بود، با بسته شدن دفتر طالبان در قطر که یک تنبیه سیاسی محسوب می‌شود، آخرین میخ بر این تابوت زده خواهد بود.