رئیس جمهور: آب ما آبروی ماست
اظهارات اخیر حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران مبنی بر سد سازی در افغانستان که گفته بود: «دولت ایران در برابر ایجاد سدهای آب در افغانستان بی‌تفاوت نخواهد نشست»؛ در روزهای اخیر از مرحله واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی پا فراتر گذاشته و موضوع کاملاً وارد بُعد سیاسی و حیاتی برای دو کشور شده است.
دیروز، محمد اشرف غنی رئیس جمهوری کشور در پیوند به سخنان حسن روحانی گفت: «۱۸ میلیارد متر مکعب آب سرمایه ملی افغانستان است که این آب‌ها مهار می‌شود و زمینه هم‌کاری و نه تضاد بین‌المللی را فراهم خواهد کرد، آب ما آبرو و حیثیت ماست و ما آن‌را کنترل می‌کنیم».
آقای غنی افزود: معاهده هلمند معاهده قبول شده بین‌المللی می باشد و آب افغانستان آبرو و عزت افغانستان است. براساس مطالعات انجام شده، سالانه به ارزش حدود یک میلیارد دالر آب از حوزه دریایى فراه‌رود در غرب کشور عبور و در نهایت به ولایت سرحدى ایران سرازیر می‌شود.
در گذشته نیز محمد اشرف غنی رئیس جمهور کشور تاکید کرده بود که آب‌های سرگردان باید مهار شوند. اکنون افغانستان تصمیم دارد تا به این منظور ۲۱ بند آب در ولایات مختلف اعمار کند.
قاطعیت دولت افغانستان در مهار آب‌های سرگردان این کشور، اکنون ایران را به این فکر واداشته است تا سیاست‌ی را اتخاذ کند تا آب‌های افغانستان مثل همیشه ولایات سرحدی این کشور با افغانستان را سیرآب کند. در حال حاضر بخشی از اختلاف‌نظرها بین افغانستان و کشورهای همسایه برسر آب است، آب‌ی که آبروی افغانستان تلقی شده‌است.
ایران سال‌هاست از آب گل‌آلود ما ماهیان فراوان صید کرده‌است، در ۴۰ سال گذشته این کشور از آب‌های افغانستان بهره‌وری کرده، گویا دیگر این وضعیت تغییر کرده است.
تداوم چند دهه جنگ، مداخلات و خشونت‌ها در افغانستان از عوامل اصلی عدم ایجاد زیربناها و اعمار سدهای آب کشور است. این نابسامانی‌ها، همسایگان افغانستان را به آب رایگان عادت داده است.
کارشناسان به این عقیده‌اند که همسایگان افغانستان در طول‌های سال‌های که افغانستان درگیر جنگ و بحران‌های داخلی بود، از منابع طبیعی ما استفاده‌کرده‌اند و این تبدیل به عادت شده است.
غلام سخی احسانی، استاد دانشگاه در کابل می‌گوید: «دو مسئله وجود دارد، یکی این‌که ایران به این عقیده است که آب‌های هلمند و هیرورد، آب بین المللی است و از طریق همین آب‌ها ولایت‌های شرقی ما سبز و سیرآب می‌شوند و به همین خاطراست که تلاش دارند تا موضوع را وارد بحث حقوقی بین المللی بکنند و برای خود حقآبه در نظر بگیرند».
به گفته آقای احسانی، در سال ۱۸۷۸ که هند بریتنایی فیصله کرده بود که یک سوم آب هلمند را برای ایران در نظر گرفته بودند، از همان زمان افغانستان زیر بار این فصیله نرفت و افغانستان به این باور است که آب این رود‌ها، زیر زمینی است و هیچ کشوری حق ادعای این آب‌ها را ندارد. آب‌های افغانستان آب‌های بین المللی نیست، آب‌های بین المللی شرایط خاص خودش را دارد.
به باور آقای احسانی، ایران خود در مورد این‌که مقداری آب که از افغانستان به ایران سرازیر می‌شود و مجددا به خاک افغانستان برمی‌گردد را کنترل کرده که این خود نشان می‌دهد ایران پای‌بند معاهدادت انجام شده بین دو کشور نیست. ایرانی یک نگاه بالا دستی نسبت به افغانستان داشته و در سال‌های گذشته که آب‌های افغانستان را بصورت رایگان استفاده کردند، دچار «بد عادتی» شده است.
به باور آقای احسانی، در موارد یاد شده ایرانی‌ها واکنش‌های تندی را از خود نشان دادند که خارج از عرف رایج بین المللی است. افغانستان آب های خود را مهار خواهد کرد و به دنبال آن، کشورهای دیگر طبق قوانین بین المللی آب، می‌توانند در یک چارچوب حقوقی وارد تعامل و گفت‌وگو شوند.
با توجه به بحران آب در کشورهای همسایه، متولیان این حوزه معتقدند حل این معضل در گرو هم‌کاری و هماهنگی میان تمامی کشورهای منطقه است. مسوولان هشدار می‌دهند که تداوم وضعیت کنونی بحران آب و آلودگی هوا هم‌زمان با آن گرم شدن کره زمین و تغییرات اقلیمی به معنای ایجاد بحران های مهاجرتی در آینده خواهد بود.
برخی از ارزیابی ها حاکی از این است که تهدید دوم بعد از تنش‌های سیاسی در منطقه، جنگ هایی است که ممکن است بر سر منابع آب ایجاد شود. با این حال، افغانستان از این منظر در جایگاهی مناسب و مطلوبی قرار دارد که رئیس جمهوری، آب را دومین سرمایه ملی کشور اعلام می‌کند.
