تقایل ایران با کشورهای عرب این کشور را به روزهای قبل از برجام باز می گرداند؟

جنگ لفظی ایران و عربستان این‌ روزها تمرکز رسانه‌های جهان رابه خود معطوف کرده است. این حملات لفظی بدون شک روی معادلات مهم سیاسی و امینتی در خاورمیانه نیز تاثیر مستقیم دارد. عدم ثبات سیاسی وامنیتی و مداخله قدرت های بزرگ در خاورمیانه نیز متاثر از ناسازگاری همین دو کشور است.

به گزارش افق ٬در یک ماه اخیر که کشور های حوزه خلیج فارس (اعراب) از اتحاد بی پیشینه‌ی در برابر ایران برخوردار شدند ایران جایگاه اش در خاورمیانه و آن نگاه قدرت طلبانه اش را در کشور های که تا حالا به گونه‌ی تحت به اصطلاح مدیریت اش بوده را کم کم از دست می‌دهد.

بعد از این که دولت دونالد ترامپ بحث با تعدادی از کشورهای عربی در باره تشکیل ائتلاف نظامی علیه ایران را مطرح کرده است؛ تهران را عمیقا نگران کرده است. یکی از کارهای ائتلاف ضد ایرانی تبادل اطلاعات با سازمان استخبارتی اسرائیل است، چیزی که اسرائیل از آن بشدت استقبال می‌کند و سال‌ها دنیال همچون گزینه‌ی می‌گشت که این فقط از دست سران کشورهای بر می‌آید که در همسایگی ایران هستند و مخالفت‌های سیاسی و ایدلوژیکی دیرینه‌ی با ایران دارند.

قرار است عربستان سعودی،امارات متحده عربی، مصر، اردن و دیرتر شاید دیگر کشورها به این ائتلاف ضد ایرانی بپوندند. گفته می‌شود امریکا و اسرائیل در این ائتلاف ظاهرا نخواهد پیوست ولی به آن کمک‌های نظامی و اطلاعاتی خواهد رساند.

به گزارش روزنامه وال استریت ژورنال با استناد به منابعی در میان مقامات رسمی کشورهای خاورمیانه این ائتلاف که قرار است تشکیل شود همچون ناتو براساس یک توافق‌نامه دفاعی تشکیل خواهد شد که طبق آن حمله به یک کشور عضو، حمله به همه‌ اعضای ائتلاف تلقی خواهد شد.

با این حال این اتحاد کشورهای عرب علیه ایران نه تنها به بهبودی اوضاع از هم گسیخته خاورمیانه کمک نخواهد کرد که بر افزایش تنش و جنگ‌ خواهد افزود. سفر وزیر خارجه عربستان سعودی به سوریه کشور‌ی‌که از حمایت سیاسی نظامی ایران بر خوردار است و اعلام آمادگی سعودی برای ارسال نیروی نظامی به این کشور برای مقابله با نیروهای تحت حمایت ایران در سوریه این گمانه را تقویت می‌کند که اکنون عربستان و ایران وارد مرحله‌ی جدیدی از نبرد در کشور سوم هستند.

به دنبال آن سفر وزیر خارجه عربستان به عراق که برای ایران پایگاه سنتی و قدیمی محسوب می‌شود نیزنگرانی های شدیدی ایران را بر انگیخته است. ایران درعراق، سوریه، لبنان و بخشی از یمن تسلط دیرینه‌ی دارد که این برای سعودی‌های که خود را به عنوان یک قدرت برتر در خاورمیانه تلقی می‌کنند قابل پذیرش نخواهد بود.

محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران روز یکشنبه در صحبت‌هایش، عربستان را متهم کردد که با سیاست‌ها و مواضع خود به تنش در منطقه دامن زده است. ظریف گفته است عربستان به دنبال حل اختلافاتش با ایران نیست.

بعد از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهوری امریکا، ایران در وضعیت نا مناسب سیاسی و اقتصادی بسر می‌برد تشدید تحریم‌ها علیه چند شرکت ایرانی، ممنوع الورود شدن اتباع ایرانی به امریکا، تشکیل ائتلاف عربی ضد ایرانی با حمایت امریکا و اسرائیل، سرنوشت مبهم برجام، سکوت سنگین روسیه در مقابل موضیع گیری های تند ترامپ علیه ایران، و تشدید تنش‌ها میان ایران و ترکیه که در نهایت جز نابسامانی‎‌های شمرده می‌شود که برای ایران در منطقه نا خوشایند است.

روابط ایران و سعودی در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به تیرگی گراید به دنبال آن اعدام شیخ نمر روحانی شیعه که حمایت ایران را با خود داشت و آتش زدن اماکین دپیماتیک سعودی در ایران، عربستان روابط اش با ایران را کاملا قطع کرد.

روابط این دو رقیب دیرینه که همواره در منطقه جنگ ایدلوژیک و مذهبی شدیدی را کنترل می‌کنند به بالا ترین سطح تیره شده است. میان‌جگری کویت مبنی از سرگیری روابط سیاسی ایران و عربستان نیز به نتیجه مطلوب دست نیافته‌است.

جنگ نیابتی این دو کشور در سوریه، یمن، عراق و حتی افغانستان به قدری شعله ور است که گفتگوی رو در رو میان سران این دوکشور را غیر ممکن کرده است. از جانب دیگر حمایت قدرت‌های جهانی از عربستان وتعیین سیاست خارجی ضد ایرانی برای دستگاه سیاست خارجی سعودی به ادامه بحران و به تشدید انزوای ایران در منطقه و جهان کمک‌ خواهد کرد.

با پیروزی های ایران در جنگ سوریه، عراق و یمن بعید است تهران در مقابل سیاست های خصمانه ریاض و حتی تشکیل ائتلاف عربی ضد ایرانی کوتاه بیاید، ولی جنگ در خاورمیانه کماکان ادامه خواهد یافت.

عربستان سعودی در سال‌های اخیر قدرت نظامی خود را افزایش داده وهمه ساله میلیارد ها دالر را تسلیحات مدرن نظامی خریداری می‌کند. دشمنی ایران و سعودی نه تازگی دارد و نه قابل انکار است. رفتار خصمانه دو طرف بیشتر ریشه در مذهب و جنگ‌های نیابتی دارد که سال‌ها از سوی دو کشور در منطقه مدیریت می‌شود.

عربستان بارها ایران را درمداخله نظامی و سیاسی در امور چند کشور عرب متهم کرده است. به تازگی وزیر خارجه سعودی در نشست مونیخ، ایران را حامی اصلی تروریزم در منطقه لقب داد.

واقعیت امر این است که هم عربستان در بستن نطفه گروه های تروریستی نقش اقتصادی و مالی خوبی را ایفا کرده است اکنون این گروه‌ها به یک خطر جدی برای جهان تبدیل شده است هم ایران گروه ها و سازمانی های را تمویل می‌کند که نظم و امنیت جهانی را با خطر مواجه کرده است. از سوی دیگر ایران با تازگی روابط خوبی را با طالبان در افغانستان برقرار کرده است که این خود دال براین است که ایران نیز از آن دست کارهای که سعودی ها انجام می‌دهد عاجز نیست.

بسیج غرب و اعراب علیه ایران بدون شک کمر اقتصاد بیمار این کشور را خم خواهد کرد. تمام سعی اعراب حوزه خلیج فارس و غربی‌ها بر برگردانیدن ایران به روزهای است که خبری از برجام نبود. ایران قبل از برجام روزهای سختی را تجربه کرده است که اکنون بعید است دوباره خود را در آن موقعیت قرار دهد.

اکنون ایران نا گزیر است تن به سیاست اقتصادی چشم بادامی‌های چین دهد و از این طریق بتواند تا حدودی از حجم انزوای سیاسی و اقتصادی اش کم کند. چین نیر به دنیال بازاری برای فروش کالای خود می‌باشد و چه بهتر از ایران برای کالای چینی که توان خرید مردم نیز برای کالای مرغوب غیر چینی ضعیف است.

حمید اکبری