بسته بندی جنگ در افغانستان، چه دردسرهای برای امریکا دارد؟

هم‌زمان با اینکه مردم افغانستان منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری شانزدهم حمل (5 اپریل) می‌باشند، گذار تاریخی دیگری در این کشور در شروف وقوع است – خروج کامل نیروهای ایتلاف بین‌المللی از کشور تا پایان ماه دسامبر سال جاری!

این زمانی است که ماموریت رزمی ناتو در این کشور به پایان می‌رسد، یعنی پایان بخشیدن به 13 سال حضور نظامی خارجی در افغانستان به‌رهبری ایالات متحده پس از سقوط رژیم طالبان در این کشور.

با موافقت مشترک نیروهای بین المللی کمک به امنیت (ISAF) به‌رهبری ناتو و نیروهای عملیات آزادی پایدار (OEF) به‌رهبری ایالات متحده از فعالیت‌های رزمی دست کشیده و امنیت سرتاسری کشور را به نیروهای افغان واگذار کرده اند.

آن‌ها همچنان در حال برگرداندن هزاران تن از سربازارن، تجهیزات و تدارکات رزمی خود میباشند. این خروج تدارکات که در اصطلاح نظامی آنرا (رتروگراد یا برگشت)  می‌خوانند، در نوعیت خود بی‌سابقه است. مجله فارین پالیسی چاپ امریکا، در این مورد چنین می‌نگارد:

(… در تناژ خام، این بزرگترین خروج تدارکات نظامی در تاریخ است، برای اندازه و پیچیدگی عمل، چیزی بین روز دی (D-Day)¹ و فرود بر ماه را تصور کنید.)

در اینجا به آنچه دوباره از افغانستان به خانه برگردانده میشود،نگاهی می اندازیم:

فرایند:

1- ده‌ها هزار نفر از نیروهای نظامی باید به خانه فرستاده شوند.

در حال حاضر 51,100 سرباز آیساف از 48 کشور در افغانستان مستقر هستند که بیشترین آنان از کشورهای ایالات متحده (33,500 سرباز)، بریتانیا (5200)، آلمان (2730)، ایتالیا (2019)، اردن (1066) و رومانی (1021) می‌باشند.

روزنامه ستارز اند ستریپس درین مورد چنین می‌نویسد:

“چالش آن‌ها در حال حاضر برنامه ریزی برگشت است، طوری که آنها حتی الامکان قادر به بازیابی، پاک کاری، بازسازی و اعزام تمامی تجهیزات و تدارکات به پایگاه‌های بیرون از افغانستان باشند.”

2. پایگاه‌های نیروهای ایتلاف باید بسته شوند و به نیروهای افغان واگذار شوند.

در دو سال گذشته، نیروهای ایتلاف تمامی پایگاه‌های عملیاتی و پاسگاه‌های رزمی خود را بسته و به نیروهای امنیتی افغانستان سپرده اند. در طول این مدت تعداد پایگاه و پُسته های امنیتی از 850 پایگاه به 90 پایگاه کاهش یافته و به‌گفته‌ی جان آلن، فرمانده پیشین نیروهای آیساف، هدف آن‌ها هم اینست که تا پایان سال جاری به 10 تا 12 پایگاه محدود شوند. پرسنل نیز در حال تخلیه پایگاه‌ها می‌باشند و همه وسایل نقلیه، سلاح، تجهیزات و سایر تدارکات برای حسابرسی موجودی، ارزیابی و پردازش به انبارهای محموله فرستاده می‌شوند. هر چیزی‌که “ضروریات ماموریت” تلقی میشود برای توزیع مجدد به واحدهای فعال آماده میشوند و متباقی به خانه برگردانده می‌شوند، یا به نیروهای افغان واگذار می‌شوند و یا هم به کشورهای دوست همسایه فروخته می‌شوند، و یا در کهنه فروشی‌های شهر به حراج گذشته می‌شوند.

3. میلیاردها دلار وسایل نقلیه و تجهیزات باید منتقل شود.

هر یک از کشورهای ایتلاف مسوولیت انتقال تجهیزات خود را برعهده دارد. سال گذشته ارزش مجموعی تمامی تجهیزات ایالات متحده در افغانستان بالغ بر 36 ملیارد دالر بود که هزینه انتقال دهی آنان به پایگاه های اصلی بیرون از افغانستان بالغ بر 6 ملیارد دالر میگردید. تا پایان ماه مارچ سال جاری، اکثر این تجهیزات انتقال داده شد و یا هم حراج شدند و فقط تجهیزات با ارزش حدود 15 ملیارد دالر آن در افغانستان باقی مانده که در آن جمله به ارزش 10 ملیارد دالر آن «موارد پرارزش تر» مانند چرخبال‌ها و وسایل نقلیه و سایر تدارکاتی اند که می توان دوباره از آن استفاده کرد.

این مجموعه همچنان شامل تجهیزات “حساس و کشنده” (مانند سلاح، تجهیزات نوری، وسایل ارتباطات پیشرفته و سیستم های اطلاعاتی) نیز هست که دست یافتن به آنها برای سازمانهای رزمی و جنایی میتواند جذاب باشد. جلوگیری از افتادن این تجهیزات بدست شورشیان نگرانی بزرگیست.

کارشناس نظامی لارنس کورب به فاکس نیوز گفته است:

“اگر شما این تجهیزات حساس را به افغا‌‌ن‌ها و حتی نیروهای امنیتی افغانستان بدهید، در نهایت بدست طالبان و شورشیان خواهد رسید. درین رابطه باید بسیار محتاط بود”

این تجهیزات بازسازی شده و پارچه پارچه میشوند و سپس در محموله‌های نظامی برای انتقال جابجا می‌شوند.

4. هرچیز باقی مانده باید منتقل شود یا به فروش برسد و یاهم در بازار حراجی فروخته شود.

با تجهیزات ناخواسته چه باید کرد؟ مانند اقلام مازاد مورد نیاز، اقلام بیش از حد آسیب دیده و یا بیش از حد گران؟

بی بی سی مینگارد:

“تجهیزات غیر نظامی، مانند کابین، میز، قفسه و کابینت، جنراتور، کامپیوتر و تلویزیون به نیروهای افغان که جای آنان را پر خواهند کرد (اگر آنها بخواهند) واگذاشته خواهد شد. اگر آن‌ها نخواهند، این تجهیزات ضایع شده دور ریخته خواهند شد.”

راه‌های خروج

 1. اراضی ناهموار افغانستان برای انتقال دهندگان کابوس وحشتناکیست.

راه‌های متعددی برای انتقال تجهیزات از کشور وجود دارد، از طریق هوا، زمین، دریا و یا ترکیبی از این روش‌ها. اما افغانستان یک کشور کوهستانی محصور در خشکی با آب و هوایی نامتعادل، راه‌های دشوارگذار و سیستم ارتباطات ضعیف است. این یک “کابوس جغرافیایی را برای برنامه ریزان تدارکات” به‌وجود می‌آورد و گزینه‌ها برای انتقال تدارکات را محدود می‌سازد.

مرکز ادغام نظامی و غیر نظامی ناتو (CFC) چنین بیان می‌دارد:

“افغانستان به دریا و یا بنادر نزدیک دریایی دسترسی ندارد که از آن طریق محموله‌ها و تجهیزات را بتوان به راحتی از کشور خارج کرد… عدم وجود بنادر آبی، آیساف را در گرو مروت کشورهای همسایه برای انتقال تجهیزات و یا سایر عملیات نظامی قرار می‌دهد….”

2. محموله‌ها را از راه پاکستان در جنوب (“PAKGLOC“) میتوان انتقال داد.

لاری‌ها برخی از تجهیزات را از راه جنوب به بندر کراچی در پاکستان انتقال می‌دهند. این مسیر یک راهرویست که به عنوان خطوط ارتباطات زمینی پاکستان یا PAKGLOC شناخته می‌شود. از آنجا محموله‌ها از طریق دریا به مقصد نهایی انتقال داده می‌شوند. در سال 2011، پاکستان این مسیر را در اعتراض به حمله هوایی ناتو که 24 سرباز پاکستانی را در مرز پاکستان و افغانستان بقتل رساند، برای هفت ماه بست. اما این مسیر اکنون باز است و امریکا  از این راه حدود 42 درصد از محموله‌های خود را به بندر دریایی کراچی انتقال می‌دهد. اگرچه این مسیر اقتصادی ترین راه است، اما تجمع محموله‌ها بنابر مسدودیت دراز مدت این راه همراه با خطرات احتمالی این مسیر باعث گردیده تا نیروهای ایتلاف به دنبال گزینه‌های جایگزین هم باشند.

3. محموله‌ها را در شمال از طریق آسیای میانه و روسیه (“شبکه توزیع شمال”) هم می‌توان انتقال داد.

تجهیزات ناتو و ایالات متحده همزمان از طریق شبکه توزیع شمال (NDN) – شبکه 5000 کیلومتری راه‌های جاده‌ی، ریلی و دریایی از طریق قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و روسیه هم منتقل می‌شوند. حدود 3 درصد از تجهیزات ایالات متحده از این راه منتقل می‌شوند. اما ارسال محموله‌ها از مسیر شمال نیازمند یک سری از موافقت نامه‌ها، شرایط و امتیازات پیچیده ای، از جمله امتیازات اقتصادی، سیاسی و نظامی به کشورهای آسیای مرکزی است. علاوه بر این، از آنجا که بسیاری از این کشورها نمایان بودن و حتی ورود تعدادی از تجهیزات به خاک کشورشان را ممنوع قرار می‌دهند، تمامی تجهیزات نظامی برای جلوگیری از سرقت پارچه شده و در محموله های کانتینری جابجا می‌شوند و ازین مسیر منتقل میشوند اما تجهیزات حساس، سری یا مهلک را نمی‌توان ازین مسیر عبور داد، لذا این تجهیزات از راه هوا انتقال داده می‌شوند.

4. تجهیزات را می‌توان از راه هوا منتقل کرد، اما با هزینه بسیار گزاف.

برخی از تجهیزات از راه هوا به بنادر منطقه‌ی منتقل می‌شوند و سپس از راه هوا یا دریا به کشور یا پایگاه مورد نظر انتقال داده می‌شوند. این سریعترین و امن‌ترین گزینه‌ی انتقال است، اما در عین حال گران‌ترین نیز، با ده برابر هزینه‌ی بیشتر از گزینه‌های زمینی یا دریایی. بنابراین تنها تجهیزات سنگین وزن یا با ارزش‌ترین و سری‌ترین تجهیزات از این طریق منتقل می‌شوند. این آیتم‌ها بروی هواپیماهای باربری بارگذاری می‌شوند، و سپس – (براساس گزارش مجله فارین پالیسی) محموله‌های مربوط به ایالات متحده امریکا – “به جزایر مرجانی دیگو گارسیا در اقیانوس هند و از آنجا مستقیماً به فورت بلر و دیگر پایگاه‌های هوایی در ایالات متحده انتقال داده می‌شوند.”

عوارض و پیچیدگی ها

در این‌جا برخی از مشکلاتی را که کشورهای ایتلاف در هر مرحله از روند خروج با آن‌ها مواجه هستند، را یادآور میشویم.

1. جدول زمانی خروج بسیار تهاجمی و نامشخص است.

انتظار می‌رود برخی از نیروهای بین‌الملی پس از دسامبر 2014 برای آموزش‌دهی نیروهای افغانستانی و همکاری در عملیات‌های ضدتروریستی در افغانستان باقی بمانند، اما تعداد دقیق این عده از سربازان به توافقنامه امنیتی دو طرفه میان دولتهای ایالات متحده و افغانستان بستگی دارد. در غیر این صورت امریکا و ناتو همه نیروهای (مبارزاتی و همکار در آموزش‌دهی) خود را از افغانستان بیرون میکنند به عبارت دیگر یعنی گزینه صفر. ایالات متحده تخمین می‌زند برای انسجام خروج منظم به 102 روز نیاز دارد، به این معنی که تصمیم بین هر دو دولت باید تا ماه سپتامبر نهایی شود. در صورت گزینه صفر، “در صورتیکه دستور داده شود، آمایشگران عملیات بسته بندی و خروج را تسریع خواهند بخشید.” (گزارش سرویس خبری ارتش)

2. نیروهای ایتلاف درگیر با ماموریت‌های متعدد  در یک محیط جنگی.

جنرال جوزف دانفورد، فرمانده کل قوای آیساف در افغانستان در ماه مارچ بیان داشت:

“در افغانستان، نیروهای ایتلاف با یک چالش خاص و دشوار رو به رو هستند. آنها مشغول سازماندهی روند بزرگ دوباره برگرداندن تجهیزات و تدارکات میباشند – انتقال تجهیزات و پرسنل به خانه، از بین بردن مواد خطرناک، مراقبت از مهمات منفجر نشده، و انتقال پایگاه ها به نیروهای افغانستانی.”

در عین زمان، آن‌ها برای پشتیبانی امنیتی نیروهای افغانی در جریان انتخابات و انتقال سیاسی، ارایه کمک‌های عملیاتی و آموزش‌دهی به نیروهای افغان، و همکاری در عملیات نظامی برضد طالبان – همه در جریان یک جنگ دنباله دار – نیز همکاری می‌کنند.

3. مقررات دست و پاگیر قابل توجهی در داخل و خارج افغانستان وجود دارد.

علاوه بر نگرانی‌های امنیتی، مسوولین انتقالاتی ایالات متحده با روند دیگری از بوروکراسی سنگین در افغانستان روبرو شده اند. براساس گزارش مجله دفاع ملی که چنین مینگارد:

“مسوولین انتقالاتی ایالات متحده همزمان با خروج از افغانستان باید با بوروکراسی سنگین افغانی که هزینه‌ها و محدودیت‌های جدید حمل و نقل را بر آنان تحمیل میکنند، نیز روبرو شوند.”

از زمانیکه دولت افغانستان قادر به پیش‌برد امورات داخلی به وجه بهتری گردیده، آن‌ها برای درآمد بیشتر از گمرکات، مقررات تازه برای ترخیص کالا از گمرکات و عوارض گمرکی را بر محموله های ناتو و آیساف تحمیل کرده اند که نه تنها هزینه خروج را بالا میبرد بلکه تاخیری را در روند خروج محموله‌ها به‌میان می‌آورد. همچنان برای عبور محموله‌ها از مسیرهای جنوبی و شمالی نیز نیازمند حصول ترخیص کالا از گمرکات آن کشورها و مراعات مقررات گمرکی آنان می‌باشد. هر گونه مشکل در این روند کاغذپرانی، می‌تواند لاری‌های محموله‌ها را برای مدت طولانی‌ی متوقف بسازد و تاخیر در روند انتقال، برنامه‌ی خروج و انتقال تدارکات را بشدت ضربه می‌زند.

4. در عین حال ابهامات پیچیده نظامی – سیاسی نیز در منطقه وجود دارد.

پیش از همه، موضوع امنیت در کشورهای همسایه و مسیرهای تدارکات و خروج تجهیزات مهم است.

جنرال دانفورد درین رابطه می‌گوید:

“در طول مسیر جنوبی از راه پاکستان، شورشیان افغان و پاکستانی همواره بر کاروان های محموله های قوای ایتلاف حمله می‌کنند. همچنان این مسیر بستگی عمیقی بر روابط سیاسی دوجانبه پاکستان و افغانستان دارد که در صورت وخیم شدن این روابط، امنیت و سهولت‌های این مسیر نیز بشدت زیر تاثیر آن می‌رود.”

از سوی دیگر، تنشها و ابهامات بزرگتر فرا منطقه‌ی نیز در رابطه با مسیر شمالی انتقالات وجود دارد. اگر روسیه بنابر تنش‌های سیاسی با اروپا و امریکا برسر معضل اوکراین، دسترسی ایالات متحده به این مسیر را محدود کند، واشنگتن باید به دنبال گزینه‌های دیگر برای خروج محموله هایش از افغانستان باشد!

————————————————————————————————————————————–

نوشته: سارا دوگرتی

برگردان: ابتهاج عبیدی

منبع: گلوبل پوست

پانوشت:

1. در اصطلاحات نظامی آمریکایی در کل به روزی که قرار است یک عملیات بزرگ حمله در جنگ آغاز شود روز دی (D-Day) گفته می‌شود.

برگردان از:

http://www.globalpost.com/dispatch/news/war/afghanistan-war/140416/afghanistan-troop-withdrawal-retrograde-operation