شش جدی؛ سالروز هجوم ارتش شوروی به افغانستان

سی و هفت سال پیش در چنین روزی یعنی شش جدی، قشون سرخ شوروی، افغانستان را مورد حمله و تجاوز نظامی قرار داد که پیامدهای ناگوار منفی آن تا هنوز هم  ملموس است.

باشندگان کابل و دیگر نقاط کشور مستقیم و غیر مستقیم از این تجاوز و لشکر کشی روس‌ها آسیب‌های فروانی دیده‌اند.

این روز به عنوان یک روز سیاه در تاریخ افغانستان به ثبت رسیده است.

سرانجام ارتش سرخ شوروی مرزهای زمینی و هوایی افغانستان را درنوردیده و سرزمینی را که بعدها به گورستان امپواطوری‌ها مشهور شد، به اشغال خود در آورد.

از حمله شوری به افغانستان به عنوان نقطه عطف و استمرار جنگ‌های داخلی و شگون بدبختی مردم افغانستان یاد می‌شود؛ جنگی که به کشتار غیرنظامیان منجر شد و تمامی زیر ساخت‌های کشور را نابود کرد.

آن‌چه که به عنوان دلیل اصلی حمله شوروی به افغانستان شمرده می‌شود گسترش سیطره نظامی و سیاسی این کشور و قدرت طلبی شوروی در مقابل امریکا و ترس از نفوذ امریکا در کشورهای آسیایی بود. حمله نظامی به افغانستان و قتل عام‌هایی که توسط نظامیان شوروی و رژیم دست نشانده اش در افغانستان اتفاق افتاد بدون شک برای این کشور روزگار تلخی را رقم زد.

به باور کارشناسان، روس‌ها چندین دلیل داشتند تا به افغانستان لشکرکشی کنند. یکی از آن گسترش سیطره‌یی نظامی این کشور در منطقه بود. اهداف و رویای بلند سیاسی که روس‌‌ها در سر می‌پرورواندند در صورت پیروزی در افغانستان دست یافتنی می‌شدند.

هدف سیاسی روس‌ها از تسلط بر افغانستان، ایجاد پایگاه های نظامی برای نفوذ سیاسی و نظامی در آسیا و خاورمیانه، حاکم ساختن رژیم‎‌های وابسته در منطقه و حفظ آن حکومت‌ها بود.

ابعاد گسترده اقتصادی در صورت تسلط بر افغانستان نزد روس‌ها مهم و ارزشمند بودند. بهره گیری از منابع اقتصادی بکر و دست نا خورده در افغانستان برای روس‌هایی که در منطقه دنبال قدرت طلبی بیشتر بودند حیاتی بود.

ذخایر زیرمینی در افغانستان در صورت دستیابی روس‌ها به آن بدون شک شوروی را در منطقه به عنوان یک ابرقدرت نظامی و اقتصادی تبارز می‌داد.

مناطع طبیعی کشور که یکی از اهداف اشغال شوروی بود مهم شمرده می‌شد؛ نفت، اورانیوم، طلا، نقره، سرب، لعل و یاقوت، مواد رادیواکتیو و چندین منابع مهم دیگر که می‌توانست برای حضور روس‌ها دلگرمی بوجود بیاورد؛ در افغانستان وجود داشت.

مهم‌تر از همه، دست یافتن به میدان‌های نفتی خاورمیانه و بازارهای تجاری منطقه، به ویژه بازار بزرگ هند از طریق افغانستان از اهداف اصلی اقتصادی روس‌ها شمرده می‌شد.

این‌که چرا شوروی ها به افغانستان آمدند دلایل زیادی می تواند ذکر کرد. براساس نظریات مختلفی که در سومین هفت سال تجاوز شوروی به افغانستان ارایه می شود، هدف اصلی شوروی از اشغال افغانستان دسترسی به اهداف ژئوپولتیک بود- تا بتواند شاهرگ اقتصادی منطقه و قلب آسیا را در اختیار داشته باشد-. هدف بعدی آن‌ها نیز دفاع و حمایت از حکومت وابسته به مسکو بود که با خیزش های گسترده گروهی موسوم به مجاهدین، هر دو مورد پیروز نشدند. با این حال، روس ها، نتوانستند در افغانستان حضور دراز مدتی که در نظر داشتند را حفظ کنند.

حمله روس‌ها به افغانستان برای افغا‌ن‌ها روزهای تلخ زیادی در تقویم این کشور به ثبت رسانده که این روزهای تلخ هم‌چنان در تقویم های سال‌های آینده نیز خواهند ماند.

خواسته یا ناخواسته یکی از این اتفاقات تلخ که در تقویم ما نام‌گذاری شده  ۲۶ دلو است. خوشایندی آن این است که قوای متجاوز شوروی از کشور اخراج شدند. اما تبعات بعدی آن که نشات گرفته از همین جنگ بود در تاریخ افغانستان روزهای تلخ و منفی را برای مردم افغانستان رقم زدند که تاوان آنرا چندین نسل افغانستان باید بپردازند.

پس از خروج نیروهای شوروی از افغانستان، مجاهدین نتوانستند که یک حکومت مبتنی برخواست و اراده مردم افغانستان ایجاد کنند و همزمان کشورهای دیگر نیز به دخالت های شان ادامه دادند که ظهور گروه تروریستی طالبان از مهمترین پیامدهای این ناکامی مجاهدین به شمار می رفت.

شوروی که دیگر تبدیل به روسیه و چندین جمهوری دیگر شده بود، در زمان طالبان تقریبا افغانستان را به فراموشی سپرده بود اما، اکنون و پس از سالها، مسکو باردیگر رخ خود رابه سوی افغانستان چرخانده است و ردپای این کشور در افغانستان به نرمی احساس می شود.