داعش و موج حملات مرگبار بر شیعیان در افغانستان

افغانستان از جمله کشورهایی است که شیعیان در آن از نظر ترکیب جمعیتی سومین گروه بزرگ را تشکیل می دهند.

بیشترین شمار شیعیان در افغانستان در مناطق مرکزی و نیز به شکل پراکنده در بیشتر ولایت های کشور زندگی می کنند و در کابل، پایتخت افغانستان نیز  در شمار زیادی از محلات به خصوص غرب این شهر، شیعیان زندگی می کنند.

بیشتر شیعیانی که در کابل و برخی کلان شهرهای دیگر، زندگی می کنند مهاجرانی‌اند که در کشورهای ایران و پاکستان زندگی می‌کردند و  پس از تشکیل نظام جدید در سال ۲۰۰۱ به کشورشان بازگشته اند.

در سال های اخیر، موج حملات شورشیان بیشتر متوجه مناطقی بوده‌اند که جنگ و خشونت در آن جا جریان داشته و شهرهایی مانند کابل چندان درگیر این خشونت ها نبوده است اما در این اواخر، حملات شورشیان برضد شیعیان افغانستان افزایش نسبتا بی پیشینه ای را داشته است.

حمله مرگبار بر راهپیمایی اعتراضی دوم اسد که از سوی جنبش موسوم به روشنایی برگزار شده بود، اولین زنگ خطر جدی حمله بر شیعیان در افغانستان به شمار می رفت که با حمله دوم در زیارت گاه سخی، این زنگ خطر بیشتر به صدا در آمد.

پس از این رویدادها، نهادها و مقامات شیعیان در افغانستان به خصوص سران جنبش روشنایی، بیش از آنکه به دنبال یافتن عوامل اصلی دخیل در قضیه و نیز راه حل های منطقی جهت حفاظت از اماکن مذهبی مربوط به شیعیان افغانستان، باشند به دنبال دشمن تراشی برای شیعیان در داخل ارگ ریاست جمهوری افتادند و حتی برخی از اعضای جنبش روشنایی، شورای امنیت ملی و حنیف اتمر را عامل انفجار مرگبار دوم اسد قلمداد کردند.

این فرافکنی‌ها در چند ماه اخیر، همچنان باعث شده است که انگشت اتهام بر ارگ ریاست جمهوری در قبال کشته شدن شیعیان بیشتر از دیگر گروه ها به شمول داعش و طالبان نشانه رود و در سایه همین فرافکنی ها، حمله مرگبار بر عزاداران در مسجد باقرالعلوم صورت گرفت که با واکنش های گسترده ای در سطح جهانی روبرو شده است.

در تازه ترین واکنش ها دیدبان حقوق بشر نیز خواستار حفاظت از شیعیان در برابر حملات تروریستی که معمولا داعش مسوولیت شان را برعهده می گیرد، شده است.

سوال اساسی در پیوند به رویدادهای اخیر این است که چرا شیعیان افغانستان باید هدف حملات مرگبار گروه موسوم به داعش یا دولت اسلامی قرار می گیرند و چه پیوندی میان حملات هدفمند این گروه و شیعیان افغانستان وجود دارد؟

یکی از بدیهی ترین پاسخ ها به این سوال، حضور هزاران جنگجوی شیعه در سوریه زیر نام لشکر فاطمیون است که از سوی سپاه قدس جمهوری اسلامی برای مقابله با داعش و به حمایت از بشار اسد، می جنگند.

این گروه با شعار دفاع از اماکن مذهبی شیعیان در سوریه وزیر عنوان مدافعان حرم، تا دندان مسلح در برابر داعشیان می رزمند و به اعتراف مقامات جمهوری اسلامی، حضور این جنگجویان توانسته است داعش را در عمق خاک سوریه زمین گیر کند و تهران از شر حملات آن در امان بماند.

بنابراین حضور جنجگویان شیعه در سوریه، توجیه مناسبی برای کشتار شیعیان در کابل، خوانده شده است.

موضوع دیگری که می تواند حملات مرگبار تروریستان در افغانستان را توجیه کند، جنگ نیابتی کشورهای ایران و عربستان در منطقه بر سر حفظ اقتدارشان در جهان اسلام است که عملا در سوریه، یمن و حالا افغانستان، از تمامی گزینه های شان بر ضد همدیگر استفاده می کنند.

عربستان با قرائت نسبتا تندروانه تر از دین اسلام، ایران و شیعیان را دشمن استراتژیک اش در منطقه می داند و همین اکنون نیز با حمایت همه جانبه از گروه های تروریستی مانند داعش و جبهه النصره و نیز حمله مستقیم بر یمن، با ایرانی دارای نظامی شیعی و طرفدار اقتدار شیعیان در منطقه، در تقابل جدی قرار دارد.

برهمین اساس، شیعیان افغانستان که در طول سالهای گذشته به دلیل مهاجرت به ایران و نیز مشترکات مذهبی عمیق با ایران، در بسا موارد همسویی شان را با سیاست های این کشور- مانند بزرگداشت از روز جهانی قدس- نشان داده اند، مستقیما هدف حملات مرگبار تروریستان قرار می گیرند و احتمال آن می رود که این روند افزایش یابد.

شیعیان افغانستان حالا بر سر یک دوراهی سخت و دشوار قرار دارند؛ از یک طرف با شمار زیادی از نهادهای دینی و مذهبی در افغانستان طرف هستند که عملا در همسویی با سیاست های جمهوری اسلامی در منطقه فعالیت می کنند و رهبر مذهبی این کشور را به عنوان رهبر شان قبول دارند و در این راستا بودجه های کلانی نیز در یافت می کنند و حتی گزارش هایی تایید ناشده ای وجود دارند که این نهادها در اعزام جوانان شیعی به سوریه از افغانستان، فعالیت دارند.

از طرفی دیگر، با حکومتی طرف هستند که هیچ گونه برنامه مشخصی در راستای حفظ جان شهروندان‎ اش ندارد و به عنوان یکی از کشورهای فاسد و بی آبرو در سطح جهان، عملا شهروندان و شهرهایش را به امان خدا رها کرده است و مسوولیتی در قبال این چنین رویدادها، بر دوش نمی گیرد.

در این میان آن چه که می تواند مهم باشد، رویکرد شیعیان افغانستان به تحولات منطقه، یارگیری های مذهبی و سیاست های دولت افغانستان است تا در سایه این رویکرد، از حجم حملات شورشیان بر مراکز و اماکن مذهبی شان در امان بمانند.