ادامه تحصیل دانشجویان افغان در قزاقستان؛ گفتگو با سفیر این کشور در کابل
جمهوری قزاقستان یکی از کشورهای بزرگ آسیای مرکزی است. جمعیت این کشور به ۱۶ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر می رسد و زبان های رسمی اش، قزاقی و روسی است.
قزاقستان بزرگترین کشور محصور به خشکی در دنیا است که جمعیت زیادی ندارد. واحد پولی این کشور تنگه است و بیش از هفتاد درصت جمعیت آن نیز مسلمان هستند.
پایگاه فضایی بایکونور در این کشور موقعیت دارد که قدیمی ترین پایگاه فضایی جهان به شمار می رود. یوری گاگارین نخستین فضانوردی است که از این پایگاه به کره ماه سفر کرده است.
قزاقستان از سپتامبر ۲۰۰۳ میلادی با افغانستان روابط دیپلماتیک اش را آغاز کرده است. یک سال بعد از آن، این کشور رسما در کابل سفارت اش را ایجاد کرد.
روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور در طول این چند سال چشمگیر و نیک بوده است. قزاقستان در بازسازی افغانستان سهم داشته‌است. بیشتر این کمک‌ها در بخش تحصیلات عالی برای دانشجویان افغان بوده است.
خبرگزاری افق همزمان با فرارسیدن ۲۵ مین سالگرد مسدود شدن پلیگون آزمایشات هسته‌ای سیمیپلاتنینسک که تصمیم آن از سوی نور سلطان نظربایف رئیس جمهوری این کشور در سال ۱۹۹۱ گرفته شد، مصاحبه‌ای را آقای اومرتای بتی موف سفیر قزاقستان در کابل مصاحبه‌ای انجام داده است.
سوال : آقای سفیر، قزاقستان از کشورهای دوست افغانستان است که در طول این سال ها همواره با کابل همکاری داشته است. شما مهمترین محورهای همکاری مشترک میان قزاقستان و افغانستان را در چه می‌دانید؟
در سال ۲۰۰۹ میان دو کشور افغانستان و قزاقستان موافقت‌نامه‌ای به امضا رسید که در آن کشورما فراهم کردن زمینه تحصیل ۱۰۰۰ دانشجوی افغانستانی را در کشور قزاقستان به عهده گرفته بود. با توجه به این توافق، دانشجویان افغان در کشورما شروع به تحصیل کردند و علاوه بر آن نیز از لحاظ رفاهی، برای دانشجویان افغان در قزاقستان زمینه‌ی خوبی فراهم شده‌است. مقامات وزارت تحصیلات ما یک خواب‌گاه دانشجویی با امکانات رفاهی، برای دانشجویان افغان فراهم کرده اند و دو برابر دانشجویان قزاق به دانشجویان افغان نیز کمک می کنیم.
علاوه بر آن سالی یک‌بار با هزینه قزاقستان دانشجویان افغان‌را با طیاره چارتر برای تعطیلی به افغانستان می‌آوریم و مجددا انتقال می‌دهیم.
ارزیابی که در افغانستان صورت گرفته خیلی خوب بوده و دانشجویان که در قزاقستان تحصیل کرده‌اند برای جامعه افغانستان موثر واقع شده‌اند. با توجه به این‌که برنامه بورس تحصیلی برای دانشجویان افغانستان برای یک دوره ده ساله امضا شده بود. مجددا طرف افغانستانی از ما خواستار تمدید این قرار داد شده‌است تا دانشجویان بیشتر از افغانستان در دانشگاه‌های قزاقستان تحصیل کنند.
درهمین حال طرف افغانستانی از ما خواسته در بخش های تخنیکی نیز دانشجویان افغان‌را در دانشگاه‌های قزاقستان جذب کنیم. در سال ۲۰۱۵ میلادی رئیس جمهور غنی در سفری‌که به قزاقستان داشتند از کارکرد دانشجویان افغانی که از کشور قزاقستان فارغ گردیده‌اند ازریابی مثبتی داشتند و از کشور ما خواست تا دانشجویان افغان را در بخش های تخنیکی مثل اینجینیری” ریل” آهن، استخراج معادن و دیگر بخش‌ها نیز جذب کنیم.
در همین مورد عبدالله عبدالله رئیس اجرایی افغانستان در سفری‌که به قزاقزستان داشت دقیقا همین تقاضای رئیس جمهور افغانستان را از صدر اعظم کشور ما کردند به همین خاطر در سال روان ما به طور استثنا صد دانشجوی دیگر افغان را مورد پذیرش قرار دادیم تا در دانشگاه‌های ما تحصیل کنند.
جناب سفیر در سال‌های آینده روند جذب دانشجویان افغان برای تحصیل در دانشگاه‌های کشور شما ادامه خواهد یافت یا خیر؟
بلی در سطح عالی ادامه این برنامه وعده داده‌شد. ما پروتکل جدیدی را آماده کردیم که باید از سوی مقام‌های دو کشور امضا شود. اما با این تفاوت که در سال‌های گذشته سالانه ما ۲۰۰ دانشجوی افغان را سهمیه تحصیلی می‌دادیم اما در سال‌های آینده این تعداد کمتر از ۱۰۰ نفر خواهد بود. با توجه به مشکلاتی که ما داریم از تعداد دانشجویان که قبلا جذب می‌کردیم کاستیم.
جناب بتی موف در دانشگاه‌های شما چه رشته‌هایی برای دانشجویان خارجی ممنوع است. دانشجویان افغان چه رشته‌های تحصیلی را می‌توانند بخوانند و در چه رشته‌هایی نه‌می‌توانند تحصیل کنند؟
ما امکانات و زمنیه خوبی برای تحصیل دانشجویان افغان داریم. بیشتر این مساله بستگی دارد به خواست طرف افغانستانی ما که بیشتر دانشجویان این‌جا به کدام رشته‌ها نیاز دارند تحصیل کنند. ما در بخش‌های اینجینری، طب، استخراج معادن، علوم اجتماعی ظرفیت داریم ولی طرف افغانستانی ما تقاضا کردند که بیشتر دانشجویان افغان در قزاقستان در بخش های تخنیکی مانند اینجینیری ریل(راه آهن) استخراج معادن زیر زمینی، طبابت، تحصیل کنند. دانشجویان افغان در کشور ما در رشته نظامی(پولیس) نیز مشغول تحصیل هستند.
نقش کشور قزاقستان در پروسه صلح افغانستان چقدر مهم و تاثیر گذار است؟ با توجه به این‌که خیلی از کشورها در روند گفتگوهای صلح افغانستان نقش ایفا کردند؟
ما طرفدار این‌هستیم که هر چه زودتر در افغانستان یک صلح دایمی برقرار شود.از تلاش‌های حکومت و شورای عالی صلح افغانستان که مستقیما در این پروسه دخیل هستند حمایت و پُشتبانی می‌کنیم.
ما در تمام کنفرانس های بین المللی که در رابطه با صلح افغانستان برگزار می‌شود اشتراک کردیم و حمایت همه جانیه خود را از گفت‌وگوهای صلح دولت افغانستان با مخالفین اعلام کرده ایم.
رئیس جمهور ما سلطان نظر بایف از تریبیون سازمان ملل متحد نیز در این رابطه صحبت کرده‌است.
اما صلح خودش در افغانستان نه‌می‌آید. باید تلاش های فراوانی صورت بگیرد. ما تا حدودی سهم خود را در آوردن صلح انجام دادیم. سهمیه بورسیه های تحصیلی که برای دانشجویان افغان مهیا کردیم و کمک‌های نقدی و غیر نقدی که در سال‌های گذشته به افغانستان کردیم در آوردن صلح نقش داشته است.
نقش کشور ما در مورد گفتگوهای صلح در افغانستان خیلی پُر رنگ نیست. به نظر من مشکلات افغانستان باید از داخل این کشور مورد بررسی قرار بگیرد و حل شود.
جناب بتی موف، کمک‌هایی که از جانب کشور شما به افغانستان صورت گرفته تا چه حد برای دوطرف قناعت بخش بوده با توجه به فسادی که افغانستان وجود دارد چقدر مطمین هستیند که این کمک‌ها در موقع و در جای مناسب مصرف می‌شود؟
در سال‌های گذشته از جانب ما، ۵۰ میلیون دالر در بخش تحصیلات جوانان افغان هزینه شده است. جدا از این، ما سالانه کمک‌های غیر نقدی برای افغانستان فرستادیم. علاوه بر آن چند پروژه را در افغانستان روی دست گرفتیم از جمله ترمیم راه قندوز- طالقان به اتمام رسیده‌است. به دنیال آن یک باب مکتب را آماده بهره برداری کردیم.
یک شفاخانه را در ولایت بامیان در ولسوالی ورس تهداب گذاری کردیم که کارش رو به اتمام است. یک‌و نیم میلیون دالر دیگر را در ولایت سمنگان در کنار دریای ایبک برای ساخت یک دیوار و پُل سرمایه گذاری کردیم. اگر کمک‌های مان‌را محاسبه دقیق کنیم ما در ۹ سال گذشته بیش از ۷۰ میلیون دالر را به کشور افغانستان کمک کردیم.
ما هزینه ساخت شفاخانه در ولایت بامیان را ۸ سال قبل به دولت افغانستان ارسال کردیم اما به دلایلی این کار به تعویق افتاده بود.
یک شرکت افغانی در داوطلبی، برنده رقابت شده بود که کار ساخت این شفاخانه را تا ۱۹ در صد به مرحله انجام رسانیده بود و بعدا پروژه را متوقف کرده‌بود که شخص وزیر صحت و دیگر مقام‌ها تلاش کردند مسئولین این شرکت را پیدا کنند. مجددا کار اتمام این شفاخانه عنقریب نزدیک است که تمام شود اما این که هزینه های بعدی کاررا کی به عهده گرفته من اطلاعی ندارم.این شفاخانه ظرفیت ۵۰ بستر را دارد.
کمک‌هایی که ما در افغانستان می‌کنیم باید جواب قانع کننده‌ی به مجلس نمایندگان قزاقستان داشته باشیم. از سویی هم از افغانستان در کشور های دنیا انتقاد شدید می‌شود که فساد گسترده در این کشور وجود دارد به همین خاطر ما هم مجبورهستیم درمورد کمک‌هایی که به افغانستان می‌کنیم بررسی کنیم که این کمک‌ها در کجا مصرف می‌شود و این مسئله را با مجلس نمایندگان کشور مان نیز در میان بگذاریم.
من فکر می‌کنم اگر پروژه ساخت شفاخانه در بامیان به کامیابی به اتمام نرسد روند کمک دهی ما به افغانستان با مشکل روبرو خواهد شد و نمایندگان مجلس ما مانع کمک‌های دیگرما به افغانستان می‌شوند.
برنامه شما برای مبارزه با ترویزم بین المللی چه است؟ با توجه به این‌که در این اواخر بحث حضور داعش در افغانستان جدی شده و مقام‌های بلند پایه افغانستان نگران این موضوع هستند؟
نه تنها بحث داعش بلکه موضوع مبارزه با تروریزم همیشه برای ما مطرح و مهم است. ما امسال در قزاقستان یک کنفرانس دایر کردیم زیر نام رابطه دین و تروریزم. در آن‌جا نمایندگانی از افغانستان نیز شرکت کرده بود. صحبت های خوبی در این زمنیه صورت گرفت. همان‌طور که می‌دانید امروز در دنیا تمام تروریستان یک نوع به دین اسلام تمسک می جویند.
در این کنفرانس از تمام دنیا اشتراک کننده داشتیم و ما چندین کنفرانس را با همین عنوان برگزار کردیم.
متاسفانه افغانستان هنوز هم یک منبع خطر برای کشورهای ما تلقی می‌شود. هم در بخش تروریزم و هم در بخش مواد مخدر. بحث داعش را که شما مطرح کردید یک چیز نو است. تروریزم نه تنها امروز در افغانستان بود بلکه در سال های گذشته هم گروه هایی مانند القاعده در افغانستان حضور داشته اند.
داعش به تازگی وارد این خاک شده‌است و ما نگرانی شدیدی از حضور داعش در افغانستان داریم. چون می‌دانیم هدف اصلی داعش افغانستان، عراق، سوریه نیست. افغانستان خود قربانی تروریست ها و داعش می‌شود ما هم همین هراس را داریم که ما نیز قربانی داعش نشویم.
هنوز داعش در قزاقستان وجود ندارد ولی ما متوجه هستیم که از طریق اینترنت این گروه در آن‌جا به دنبال یارگیری است. متاسفانه چند تن از وطن‌دارهای ما به سوریه هم رفته‌اند و به افغانستان هم آمده‌اند. آن ها قبل از داعش نیز به افغانستان آمده بودند آن‌ها تصور می‌کردند که اسلام حقیقی در افغانستان است و حقوق بشر و حقوق اسلامی در این‌جا کاملا رعایت می‌شود. یک زن و چند مرد در سال‌های گذشته به افغانستان آمده‌بودند این‌جا که آمده بودند همراه تروریست‌ها به کوه رفته بودند و بعدا فرار کردند و آمدند از ما تقاضای کمک کردند. پاسپورت‌های شان‌را تروریست ها در این‌جا گرفته بودند تا فرار نکنند.
جناب سفیر بحث اقتصاد هم یک بجث جدی است. با توجه به این‌که افغانستان در خیلی موارد یک کشور مصرفی است. جایگاه شما در بازار اقتصاد افغانستان در کجا قرار دارد؟
جایگاه اقتصادی و تجارت ما در افغانستان برای ما خیلی اهمیت دارد. بازار افغانستان بازار طبیعی ما است. گندم کشور ما برای مردم افغانستان شناخته شده است. ممکن خیلی از افغان‌ها ندانند قزاقستان در کجا واقع شده ولی آرد و گندم ما را خیلی خوب می‌شناسند.
در ۹ ماه گذشته ما بیش از میلیون و سه صد هزار تن آرد و گندم به افغانستان وارد کردیم. روغن، آهن چادر، گاز مایع، سیخ گول نیز از صادرات ما به افغانستان است اما بیشتر از همه ما در افغانستان آرد و گندم صادر می‌کنیم.
در مقابل به کالای افغانستان خیلی ضرورت داریم. میوه خُشک، قالین، میوه تازه مثل انگور،سیب، انار. به تازگی هم ۲۰ تن انار افغانستان به کشور ما صادر شده‌است. در قزاقستان با توجه به طعیبت سردی که دارد انار رشد نه‌می‌کند.
مشکل عمده ما ترانزیت است. در افغانستان اگر یک کیلو انار ۱ دالر است در آن‌جا ۵ دالر است به همین خاطر ما به‌یک دیگرخیلی ضرورت داریم. رئیس جمهور غنی هم گفتند که بیلانس تجارت میان این دو کشور باید اصلاح شود چون افغانستان واردات زیادی دارد اما صادراتش کم است.
آقای بتی موف، بخش عمده مشکلات تبادل کالا میان افغانستان و کشور شما از نبود راه و مسیر امن و نزدیک سرچشمه می گیرند. اگر جاده ابریشم احیا شود چقدر سهولت ایجاد می‌کند برای تاجرین دو کشور؟
ما خیلی خوشحالیم که افغانستان برای احیای خط آهن تلاش می‌کند. چندین پروژه از هرات تا قندهار روی دست است.
ما یک‌و نیم سال قبل خط آهن قزاقستان، ترکمنستان و ایران را افتتاح کردیم و احتمالا این مسیر تا چابهار می‌رسد.افغانستان اگر بتواند به این راه وصل شود خیلی سهولت ها ایجاد می شود.
ما در ۲۸ نوامبرسال روان برای افتتاح راه اهن آق قینه در مرز ترکمنستان وافغانستان دعوت شدیم و ادامه این مسیر تا مزار و قندوز و کابل در برنامه است. ما خیلی علاقه مند هستیم که این خط آهن زوتر ساخته شود. چند شرکت راه آهن ما آمادگی دارند تا در ساختن این راه آهن اشتراک کنند.
جایگاه اقتصادی قزاقستان در بازار افغانستان برای شما قناعت بخش است؟
نه. برای ما این مساله راضی کننده نیست چون امکانات و ظرفیت افغانستان برای سرمایه گذاری زیاد است. در این‌جا تقاضا زیاد است. بعضی مشکلات داریم. مثل سازماندهی و عدم آشنایی ما از بازار افغانستان. از جانب دیگر، طرف قزاقستانی خوب اعتماد نه‌می‌تواند. همچنین افغان‌ها نیز نگرانی هایی در این مورد دارند. متاسفانه در این میان، تجارت نا سالم هم وجود دارد. ما امیدواریم هر چه زودتر تجارت و داد و ستد میان این دوکشور رونق بیشتری بخود بگیرد.
