جنگ و صلح در شمال افغانستان

سال جاری برای حکومت وحدت ملی سالی سخت و شکننده و برای باشندگان افغانستان سال خون‌ریزی و گسترش دامنه جنگ بوده است. سیر رویدادهای خشونت بار در این سال با گسترش و تغییر خط جنگ از جنوب به شمال کشور ابعاد پیچیده تری به خود گرفته است. تغییر جغرافیای جنگ و تداوم آن در شمال و جنوب بررسی ابعاد گسترده آن را در کشوری مثل افغانستان دشوار کرده است.

در یک سال اخیر بساط جنگ تقربیا از جنوب و شرق کشور برچیده یا از شدت آن کاسته شده و به سمت شمال کشور رانده شده است. سقوط مراکز ولسوالی‌ها در شمال و مسدود شدن شاهراه های اصلی آن به صورت مکرر نشان از قدرت گرفتن طالبان در مناطقی است که در سالهای گذشته کسی فکر حضور قدرت مند شورشیان را در آن جا نمی کرد.

سقوط مرکز ولایت قندوز و استیلای خشونت بار شورشیان بر یکی از شهرهای عمده شمال افغانستان اوج حضور شورشیان در شمال کشور به شمار می رود که در تاریخ نظام جدید افغانستان بی پیشینه به حساب می آید.

پس از سقوط این شهر مهم و حیاتی انتظار می رفت که کابل برای نگهداری از شهرهای شمال افغانستان پلانی کارا بسنجد و اما تمامی نقشه های ارگ نشینان در حد کنفرانس های خبری و صحبت های روی کاغذ باقی مانده و این روزها بازهم شورشیان توانسته اند مراکز مهم و استراتژیکی را در شمال تصرف کنند.

روز گذشته (شنبه) سقوط ولسوالی خان‌آباد؛ منطقه استراتژیکی در جنوب شرق شهر کندز به دست طالبان، اعلام شد. دوام درگیری تا شب گذشته و اعزام نیروهای تازه نفس جنگی از کابل به کندز همه تاکیدی بر دوام و استمرار جنگ در شمال است ادامه جنگ در شمال خصوصا در قندوز خود، به نمایش گذاشتن قدرت طالبان نیز شمرده می‌شود. همزمان طالبان در ولایت های فاریاب، جوزجان، بغلان و سرپل همچنان با قدرت در برابر نیروهای امنیتی می جنگند و این امر نشان دهنده انتقال جغرافیای جنگ از جنوب به شمال است که شماری از آگاهان چند سال پیش در باره آن سخن می زدند.

به دنبال اعزام نیروی جنگی به شمول جنرالان با تجریه به قندوز؛ خبر باز پس گیری خان آباد از نزد طالبان تایید شد. گفته می‌شود که طالبان پس از به تصرف در آوردن خان آباد همه‌ی تاسیسات مهم دولتی در این ولسوالی را به آتش کشیده اند.

شمال کشور به هیچ وجه از لحاظ پذیرش و نفوذ تندورانی مثل طالب و داعش جایگاه امنی نبوده و در بیش از یک‌دهه حکومت حامد کرزی هم، شمال افغانستان کمتر شاهد جنگ و خونریزی بوده است.

علاوه بر خوشبین بودن حکومت مبنی بر این‌که حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمت‌یار در چوکات نظام فعلی سهم می‌ گیرد و یک طرف بساط جنگ برچیده می‌شود، شورای عالی صلح نیز با پشتیبانی حکومت تلاش دارد تا طالبان را به گفتگوهای صلح بکشانند تا افغانستان دیگر از جنگ و خونریزی که این روزها در حال گسترش است نجات یابد.

به باور بسیاری ها، مدیریت و مداخله حکومت در تغییر جغرافیای جنگ در این کشور خیلی مهم و حیاتی نیست. جنگ و صلح در افغانستان به برنامه هایی بستگی دارد که قدرت‌های منطقه ای و جهانی دخیل در قضیه افغانستان در راستای تامین منافع شان می چینند. از سویی هم در چهارده سال گذشته شماری از مراکز تصمیم گیری ها در کابل تلاش کرده اند تا همه کشور‌های تاثیر گذار در منطقه و دخیل در بحران افغانستان را به یک دید واحد برای حل قضیه افغانستان برسانند. کاری که در 14 سال گذشته محقق نشده و این کشور همچنان میدان جنگ و صلح است.

از دید بیرونی، جنگ افغانستان، شمال و جنوب نه‌می شناسد. این جنگ یک نبرد کاملا نیابتی است که با بهره گیری از جریان‌های رادیکال اسلامی به عنوان ابزار و استمرار دهنده آن به وسیله دستگاه های استخباراتی قدرت‌های با نفوذ غرب و شرق ادامه دارد اما نگاه هایی در درون نظام افغانستان براین باورند که جنگ از جنوب به شمال کشانده شده است تا حوزه های خاصی را نابود کند. حوزه هایی که بیشتر مربوط به فارسی زبانان افغانستان می شود.

به عقیده‌ی تحلیل‌گران مسایل سیاسی و نظامی انتقال جنگ  در شمال، افغانستان‌را با مرحله تازه‌ی از استراتژی غرب و امریکا در منطقه روبه‌رو می‌کند بدون شک غربی‌ها تلاش خواهد ورزید دامنه جنگ در شمال کشور را به نفع خودشان استمرار بخشند و دامنه این جنگ را تا مناطق آسیای میانه پیش برند.

از جانب دیگر غرب تلاش می‌کند تا با کشانیدن جنگ از شمال افغانستان به مناطق آسیای میانه روس‌ها را سرگرم حراست و دفاع از ورد تروریست‌ها به مناطق تحت سلطه این کشور کنند تا منافع غرب در دیگر کشور‌ها که روسیه در مقابل غرب قرار دارد نهایت استفاده را ببرند.

اکنون قندوز پایگاه و قرار گاه جنگ شمال خواهد ماند و اگر برنامه و انگیزه‌ ای برای گسترش جنگ به آسیای میانه وجود داشته باشد از همین پایگاه سازمان خواهد یافت. قندوز هم‌چنان درگیر بازی گرگ و میش خواهد ماند و سقوط چند ماه پیش قندوز بدست طالبان نیز این گمانه را تقویت می‎‌کند.

ازسوی دیگر قندوز به تاجیکستان و ازبیکستان نزدیک است و همین نزدیکی نقطه عطف نا امنی شمال نیز تلقی می‌شود.

با این حال جنگ در نقاط مختلف کشور ادامه دارد از آن‌جای‌که دو شریک حکومت وحدت ملی درگیر تقسیم قدرت و مشغول چانه زنی‌های سیاسی هستند.

طالبان نهایت تلاش خود را برای استمرار جنگ و سرگردانی جنرالان و نیروهای تازه نفس دولتی از جنوب به شمال و از شمال به کابل ادامه خواهند داد.