ارادت شهروندان هرات به عبدالرحمن جامی
شهروندان هرات در غرب افغانستان بخصوص اهل عرفان وتصوف به حضرت جامی ارادت خاص دارند و از تعالیم و نوشته هایش بهره می برند”کمتر مکان دینی ومذهبی درهرات را میتوان فاقد شعرهای عرفانی وادبی جامی یافت.
به گزارش خبرگزاری افق،درگوشه شمال غربی شهر هرات ازارتفاع بالا ،گلدسته های اجری با ارتفاع بلند نگاه هر ببینده را به خود جلب می کند. این مکان آرامگاه نورالدين عبدالرحمن فرزند “نظام الدين احمد” ملقب به جامي از مشهورترين شعراي ادیب فارسی زبان قرن نهم هجري قمري است
جامی در سال817 هجری قمری در دهستان “خرجرد جام ” ازتوابع خراسان قدیم درنزدیکی شهر هرات افغاستان به دنيا امد.
عبدالرحمن جامی درزمان سلطنت سلطان حسین بایقراء درسن 13 سالگی ،شهر هرات را برای زندگی انتخاب نمودو سفرهای به مکه ، بغداد وتبریز آغاز نمود.
وی علوم دینی را در دوران نوجوانی در شهرهای هرات و درسفرکوتاهی به سمرقند فر گرفت وزمانیکه به سرودن شعر دست یافت، لقب جامی را بنا به زادگاه اش اختیار نمود.
عبدالرحمن “جامی” علاوه برشعروعرفان به علوم منطق، فلسفه، حكمت اشراق، رياضي، طب نيز آگاهی داشت و بعداز مطالعه و تحقيق در علم عرفان و تصوف پای دررکاب بزرگان متصوف آن زمان گذاشت.
جامي در طول زندگي خود مورد احترام حکام و بزرگان معاصر خود درشهر هرات بود،سلطان حسين بايقرا و امير علي شير نوائي ازجمله کسانی بودند که با درک شخصیت علمی ایشان وی را احترام داشتند. جامی بانکه ازسبک شعری نظامی گنجوی پیروی میکرد بانهم احترام خاص به شعر سعدی وحافظ داشت.عبدالرحمن جامی علوم ابتدایی ادبیات فارسی وعربی را با همکاری پدرش و اساتید”مدرسه نظامیه ” در شهر هرات فرا گرفت وارتقاء به درجه عالی علوم را از محضر استادانی چون “محمد جاجرمی” وخواجه علی سمرقندی آموخت.
حجت الاسلام غلام سخی مصباح یکتن از شخصیت های دینی هرات معتقد است:جامی شخصيت علمی،اديب و عرفانی یست كه در جها ن اسلام موجب افتخارات شعرا وعرفاگردیده است.
به باورآقای مصباح،هر چند مسلمانان، گذشته های تاريخی ،افتخارات ادبی و عرفانی خود را بيشتر شعار گونه و تشريفاتی تقديرمی كنند و كمتر ازسيره عملی و وريكرد فكری آ نها برخوردار هستند،اما جامی به خا طر جامعيت علمی ،عرفانی و ادبی خويش توانسته بيشتر درذهنيت عامه وخا ص جا باز نما يد.
عر فان است كه اساس معنويت و رمز و راز هاي ديني را و همچنين وحی و كلام الهی را حما يت مي كند و شخصيت جا می و ا مثا ل وی بوده كه تا هنوز معنويت و رازهای حيات و اسمان زنده وجاویدان گرديده است.
جامی به تواضع واخلاق نیک معروف بود واین حسن نیک دراشعارش نیز به چشم میخورد
دریک بیت شعر خود را اینگونه قیاس میکند:
آن امام به حق ولی خـــــدا کاسدالله غالبش نامــــــــــی
دوکس او را بجان بیارزدند یکی ازابلهی یکی ازخامی
آن در را عبدالرحمانست آن یکی مجلم این یکی جامی
مهم‌ترين تأليفات که بیشتر اهل شعر وعرفان به آن دسترسی دارند،(ديوان اشعار، هفت اورنگ،نفحات الانس، بهارستان ، لوايح ،اشعه اللمعات، تاريخ صوفيان ، نقدالنصوص في شرح، نقش الفصوص، ابن عربي ،مناسك حج منظوم،مناقب جلال الدين رومي – منشأت و نی نامه است . وگرنه تاریخ نویسان دست نوشته های جامی را که درقالب رساله وبالاترازان را، یکصد اثرعنوان میکنند.
محمد صدیق “میر” کارشناس فرهنگی درهرات میگوید: مولانا عبدالرحمان جامی یکتن از شاعران برجسته زبان پارسی است که از وی اثار فراوانی دربخش ادبیات، شعر، تصوف،عرفان وفلسفه بجا مانده است.
کارشناس افغان آثار جامی را دررديف شعرای چون انوری،سعدی،حافظ، خيام، فردوسي و مولانا رومی میداند ومعتقداست: روشی که جامی در شعر و شاعری داشت دیگر تکرار نشده وازاین رو ميتوان جامی رااز آخرين شعرای صوفی ادیب فارسی دانست.
آقای “میر” معتقد است:جامی، با امیرعلی شیر نوائی وزیراعظم دربار تیموریان رابطه نزدیک فرهنگی داشت و درمجالس از علمیت وی کسب فیض نموده است.تاجائیکه جامی را خاتم الشعرا نیز نامید.
اکنون هراتیان نیز بخصوص اهل عرفان وتصوف به حضرت جامی ارادت خاص دارند و از تعالیم و نوشته هایش بهره می برند” این کارشناس فرهنگی درهرات تصریح نمود: دراکثر زیارتگاه ها و مساجد هرات اشعار عرفانی جامی یا بردرودیوار نقش بسته است یاهم تالیفی مشاهده می شود واین جایگاه درمیان اهل شعر وادب هرات است
درجای دیگر دروصف حضرت علی میگوید:
شیرخدا شاه ولایت علـــــــــــــی صیقلی شرک خفی وجلی
روز احد چون صف هیجا گرفت تیر مخالف به تنش جا گرفت
نورالدین عبدالرحمن جامی در۸۱ سالگی در شهر هرات وفات نمود وامیرعلی شیرنوایی وزیر دوره تیموریان،قطعه زمینی درشمال غربی بالاتر از مصلای بزرگ هرات مکان دفن وی انتخاب نمود.
باگذشت نزدیک پنج قرن هنوز هم زیارتگاه مورد احترام افغانها می باشد.
“جامی صاحب ” و”مولانا” ازجمله القابی است که شهروندان هرات به زبان محلی شان به نورالدین عبدالرحمن جامی خطاب میکنند.کمتر شهروند هراتی اهل علم را میتوان یافت که شعری ازایشان مطالعه ویا درذهن اش نداشته باشد.
ازسوی دیگرمسولین اداره شهرداری این شهر اخیراّ یک میدان وجاده بزرگ درمرکز شهرهرات را بنام این شاعر وادیب زبان فارسی نام گذاری کرده است.
موجودیت بیش از صد آرامگاه از شعرا وعرفای فارسی زبان علوم دینی درهرات درغرب افغانستان به این شهرلقب “خاک اولیاء الله” درمیان افغانها داده است.
قریشی -هرات
