تامل بر ظرفیت دوست‌ها و دوستی‌ها
در جریان سفر رییس‌جمهور کرزی به تهران گزارش شد که وی در تدارک امضای سند و موافقت‌نامه همکاری‌های اقتصادی و دوجانبه بین افغانستان و ایران
می‌باشد. در گزارش‌ها آمده است که در دیدار رییس‌جمهور حامد کرزی با حسن روحانی همتای ایرانی‌اش هر دو موافقت کرده‌اند که چنین موافقت‌نامه‌ای بین دو
کشور به امضا برسد. براساس توافق هر دو رییس‌جمهور وزرای خارجه دو کشور ماموریت یافته‌اند تا مذاکرات ابتدایی روی این موافقت‌نامه را تنظیم کنند.
شکی نیست که بهره‌مندی از روابط با کشورهای همسایه، برخی از اجزای روابط بین‌المللی افغانستان محسوب می‌شود. به‌ویژه این‌که افغانستان با گسترش روابط
با ایران می‌تواند به گزینه‌های مناسب‌تری در عرصه تجارت و ترانزیت، دست پیدا کند. هم‌اکنون بخش اعظم از تجارت افغانستان از طریق پاکستان سازمان‌دهی
می‌شود. منحصر بودن تقریبی تجارت و ترانزیت اموال تجارتی افغانستان از خاک پاکستان سبب شده است تا در برخی موارد، موضع‌گیری‌های سیاسی آن کشور
خساراتی را از نظر تجارتی و اقتصادی، بر افغانستان تحمیل کند.
امضای موافقت‌نامه همکاری‌های گسترده به‌خصوص در عرصه‌های اقتصادی و تجارتی بین افغانستان و ایران می‌تواند در خروج افغانستان از انحصار تجارتی با
پاکستان کمک کند. اما چیزی‌که در خصوص ایران نیز قابل نگرانی است این‌که ایران نیز در برخی موارد به‌جای این‌که در تنظیم روابط ترانزیتی و تجارتی خود
با افغانستان براساس نگرش اقتصادی و یا حسن همجواری عمل کند، سیاسی عمل کرده است. یعنی این‌که در برخی از موارد ایران نیز شبیه با پاکستان عمل کرده
و در مسیر تجارتی و ترانزیتی افغانستان مانع ایجاد کرده است. با آن‌هم این‌که افغانستان از نظر تجارتی و ترانزیتی به بنادر دو کشور دسترسی داشته باشد،
می‌تواند دور نمای تجارت و ترانزیت کالا به افغانستان را بهتر متصور سازد.
اما در خصوص مسافرت آقای کرزی به تهران و امضای موافقت‌نامه همکاری‌های گسترده با این کشور باید گفت که این سفر و این ابراز تمایل، برای امضای
موافقت‌نامه همکاری واکنش‌هایی نیز در پی داشته است. برخی از کارشناسان گفته‌اند که امضای این پیمان به‌معنای تلاش رییس دولت افغانستان برای پیدا کردن
گزینه‌های بدیل برای دوستی با ایالات متحده امریکا، می‌تواند محسوب شود. از سوی دیگر برخی از کارشناسان سفر آقای کرزی به تهران در زمانی‌که امضای
موافقت‌نامه همکاری امنیتی بین افغانستان و امریکا در شرایط مبهم و پیچیده قرار گرفته است، می‌تواند نوعی فشار غیرمستقیم از سوی رییس دولت افغانستان، به
امریکا محسوب شود.
به‌نظر می‌رسد سفر رییس‌جمهور کرزی به تهران نمی‌تواند تلاشی برای پیدا کردن گزینه‌های بدیل در برابر ایالات متحده باشد. زیرا ظرفیت‌های همکاری که این دو
کشور می‌توانند داشته باشند، کاملا متفاوت بوده و هرگز قابل مقایسه با یک‌دیگر نمی‌باشد. ایالات متحده امریکا در طول ۱۲ سال گذشته یکی از حامیان اصلی
دولت افغانستان در عرصه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی بوده است. این کشور ظرفیت‌های بسیار بالایی برای ادامه این‌گونه همکاری گسترده در هر سه عرصه
سیاسی، اقتصادی و امنیتی را دارا می‌باشد.
این در حالی است که تصور چنین ظرفیتی برای جمهوری اسلامی ایران کاملا بی‌جا است. جمهوری اسلامی ایران به خصوص در دوره کاری رییس‌جمهور جدید
این کشور تلاش دارد تا با وارد شدن به تعامل با کشورهای غربی، اثرات منفی تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد و روابط بین‌المللی تهران را کاهش دهد. بنابراین
می‌توان گفت که کشوری که خود درگیر مشکلات حل نشده در عرصه روابط بین‌المللی است، هرگز نمی‌تواند یک منبع کلان در عرصه همکاری‌های اقتصادی،
سیاسی، نظامی و امنیتی برای افغانستان باشد. با توجه به این‌که بسیاری از مردم ایران در شرایط نامطلوب اقتصادی قرار دارند، نمی‌توان انتظار داشت که دولت
این کشور بتواند حلال مشکلات اقتصادی افغانستان، به‌خصوص با دور نمای بعد از ۲۰۱۴ محسوب شود. برخی از کارشناسان بر این باورند که غیرقابل تحمل
بودن همین شرایط نامطلوب ناشی از تحریم، سران دولت ایران را به این باور رسانده که باید پیچیدگی‌های موجود در روابط خود با غربی‌ها را که به‌خاطر
برنامه‌های هسته‌ای این کشور به‌میان آمده است، حل کند.
با توجه به تفاوت ظرفیتی بسیار مشهودی که بین دولت ایران و ایالات متحده امریکا و سایر کشورهای عضو ناتو وجود دارد، به‌نظر نمی‌رسد که آقای کرزی با
انگیزه جایگزین کردن دوستان بین‌المللی افغانستان به تهران سفر کرده باشد. چیزی که انتظار می‌رفت به‌عنوان محور در گفتگوها و مباحثات رییس‌جمهور با
مقامات ایرانی باشد، رسیدگی به امور مهاجرین و قانع ساختن دولت تهران به برخورد مطلوب و انسان‌دوستانه با مهاجرین افغان مقیم ایران می‌باشد. می‌توان به
یقین ابراز داشت که مهاجرین افغان نیز همین انتظار را از رییس‌جمهور داشته‌اند.
دولت‌مرادی
