رشد رسانههای داخلی و کاهش اعتبار رسانههای خارجی در افغانستان
دهها رسانهی داخلی صوتی، تصویری و چاپی در داخل کشور فعالیت دارند، در جریان چند سال گذشته این رسانهها با شیوههای مختلف و با پردازشهای گونهگون کار کرده اند و شماری از آنان نیز به خوبی توانسته اند حتا در سطح منطقه نام خود را در جمله بهترین رسانهها ثبت کنند.
در گذشته، حضور خبرگزاری های شنیداری و نوشتاری تا این اندازه پر رنگ نبود و مجموعه ای از فعالیتهای آنان، آن طوری که امروز به یک جریان نظارتی و روشنگرانه مبدل شده، رخدادهای سیاسی و تحولات پیچیده این کشور را آیینه داری نمیکردند.
با شکست رژیم طالبان و آغاز دورهی نوین در کشور، رشد رسانهها در داخل کشور چشمگیر بود و برهمین اساس، زمینه رقابت خوبی میان آنان برای دست یابی به جایگاه اجتماعی و اعتماد سازی در میان مردم فراهم شد.
خبرگزاری افق در جریان یک هفتهی گذشته تحقیقی را انجام داده و به این موضوع پرداخته است که در حال حاضر تاثیرگذاری رسانههای داخلی نسبت به رسانههایی که به زبان دری در داخل کشور نشرات دارند چگونه است و چه جایگاهی در نزد دولت و ملت دارند.
در این مدت خبرنگار خبرگزاری افق با شماری از مسوولان رسانهها، مسوولان دولتی، نمایندهگان مردم در مجلس و شهروندان کشور مصاحبه کرده و از آنان در مورد تحولات کشور و نقش رسانههای داخلی و خارجی پرسیده است.
در حال حاضر بی بی سی، دویچه وله، رادیو آزادی، رادیو تلویزیون آشنای صدای امریکا و شماری از رسانههای چینایی و روسی به زبان دری در داخل افغانستان نشرات دارند و مردم به گونهی تصویری یا آنلاین این رسانهها را را دنبال میکنند و از سوی دیگر دهها رسانهی چاپی، تصویری، صوتی و آنلاین نیز در داخل کشور فعالیت دارند.
شماری از افرادی که با خبرگزاری افق مصاحبه کرده اند میگویند که در حال حاضر رسانههای خارجی اعتبار خود را در میان مردم از دست داده و شهروندان کشور به رسانههای داخلی بیشتر اتکا دارند.
از مجموع افرادی که با خبرگزاری افق صحبت کرده اند بیشتر آنها گفته اند که به اطلاعات، گزارشی دهی و تحلیلهای رسانههای داخلی باور دارند و پیوسته آنان را دنبال میکنند.
در همین حال، سالم وحدت، مسوول یکی از رسانههای آنلاین در کشور به خبرگزاری افق گفت: “رسانههای داخلی رشد قابل توجه داشته است، نحوهی پردازش به رویدادها و بازگو کردن حقایق توسط رسانههای داخلی خوب بوده است؛ اما مسوولان دولتی در قبال رسانههای داخلی سطحی برخورد کرده کمتراهمیت میدهند.
آقای وحدت گفت: “در جریان چند سال گذشته هیچ موردی وجود نداشت که رییس جمهور با یک رسانهی داخلی مصاحبهیی داشته باشد؛ بارها تلاشها برای این کار صورت گرفت اما هیچ رسانهیی موفق به انجام آن نشد؛ در حالی که رسانههای خارجی بارها با حامد کرزی و مقامهای ارشد در دولت کنونی مصاحبهها گرفته اند.”
او همچنان افزود:«نبود بودجه و اقتصاد ضعیف از مشکلات اصلی رسانههای داخلی است و مسوولان دولتی شاید برهمین اساس که اگر با رسانههای خارجی مصاحبه نکنند؛ کشورهایی که این رسانهها به آن کشورها وابستگی دارند شاید به روند کمکرسانی و همکاری خود با دولت افغانستان بازنگری کنند و به همین دلیل تاثیر رسانههای خارجی بالای افکار مقامهای دولتی بیشتر؛ اما بر مردم و شهروندان کشور کمتر بوده است».
در همین حال، عباس ابراهیم زاده، نمایندهی مردم در مجلس نمایندهگان با توجه به رشد رسانههای تصویری و آنلاین در کشور به خبرگزاری افق گفت که او بیشتر رسانههای داخلی را دنبال میکند و اعتمادش نسبت به رسانههای خارجی به گزارشهای داخلی بیشتر است.
به باور او، رسانهها با نشر حقایق و زیر ذره بین قرار دادن فعالیتهای دولت، باید بیشتر در میان مردم جایگاه بسازند و قدرت نبرد رسانهیی را در دست بگیرند.
آنچه که خیلی مهم است، منافع ملی و ارزشهای ملی کشور است که در جریان چند سال گذشته انتقادهایی علیه برخی رسانههای داخلی نیز وجود داشته است.
بی بی سی روزی تنها منبع خبری مردم افغانستان شمرده میشد؛ اما در حال حاضر کمتر کسی را مشاهده میکنیم که سخنی از بی بی سی بزند و یا گزارشهای این رسانه را که مرکز آن در بریتانیا است را دنبال کند.
شماری از افرادی که با خبرگزاری افق مصاحبه کرده اند گفتند که تلویزیونهای طلوع نیوز، آریانا، یک، خورشید و همچنان خبرگزاریهای بخدی، افق، پژواک و مرکزی را دنبال میکنند و کمتر به رسانههای خارجی توجه دارند.
بسم الله تابان، دانشجوی مقطع ماستری در خارج از کشور نیز به خبرگزاری افق گفت: “قبلا دسترسی مردم تنها به رسانه های خارجی محدود می شد و مردم هیچ منبع اطلاعتی جز رسانه های خارجی نداشتند مردم به آنچه که رسانه های خارجی با سیاست های مختلف کار می کردند پیگیری می پذیرفتند. اما حالا رسانه های داخلی با دیدگاه های مختلف ایجاد شده که می تواند زمینه قضاوت مردم را در مورد مسایل منطقه و کشور بیشتر کند و به همین دلیل رسانه های افغانستان جایگاه بیشتر و خوبتر را نسبت به رسانه های خارجی به دست آورده است.”
به گفته او رسانه های خارجی در داخل افغانستان قابل دسترسی هستند و به دری نشرات دارند به یکی از کشورهای خارجی و نهادهای قوی بین المللی دخیل در افغانستان وابسته هستند و نشر اخباار آنان بدون شک متاثر از کشورهای حامی آنان است.
دولت و احترام به آزادی بیان
ظفرشاه هاشمی، معاون سخنگوی رییس جمهور غنی نیز در گفتوگو با خبرگزاری افق توجه جدی دولت به آزادی بیان و احترام به حقوق رسانهها را از اولویتهای اصلی دولت شمرد.
او گفت که هر رسانه استراتیژی کاری خود را دارد؛ مردم آزاد هستند هر رسانهیی را که دنبال کند و اطلاعات خود را در مورد رویدادهای جهان به دست بیاورند.
به گفته او، دولت افغانستان در قبال فعالیت رسانههای خارجی خطوط سرخ دارد و تفاهمهای غیر رسمی که با آنان شده این است که منافع ملی و ارزشهای داخلی افغانستان را در نظر گرفته و به کار خود ادامه بدهند.
آقای هاشمی افزود که استراتیژی اطلاعاتی افغانستان باز است و بر اساس خطوط سرخ دولت، تمام رسانهها میتوانند کار کنند.
اما در این مورد، سالم وحدت، یکی از مسوولان رسانهیی در کشور گفت که مقامهای دولتی رسانههای خارجی را نسبت به رسانههای داخلی بیشتر ارزش میدهند.
به گفتهی او، بارها ما شاهد بودیم که مقامهای دولتی حتا نخواسته اند با رسانههای داخلی صحبت کنند؛ اما به محض دریافت پیشنهاد مصاحبه به بی بی سی یا دیگر رسانههای خارجی، به زودترین فرصت به درخواست آنها لبیک گفته اند.
رسانههای داخلی و مسایل بازرگانی
حاجی محمود، از بازرگانان ملی کشور در گفتوگو با خبرگزاری افق تاکید کرد که در مسایل اقتصادی، بیشتر رسانههای بینالمللی و ویبسایتهای مشخصی که در بخش تجارت و نرخ خرید و فروش کالاها در بازارهای جهانی را پوشش میدهند دنبال میکنند؛ اما در دیگر موارد رسانههای داخلی تنها مراجع کسب اطلاعات و آگاهی در مورد رویدادهای منطقه و کشور است.
او تاکید کرد که رسانههای خارجی، رویدادهای امنیتی را به گونه دیگر جلوه میدهند و در برخی موارد سبب مشکلاتی برای تاجران میشود؛ اما رسانههای داخلی با گزارشهای دقیق ، تازه و معتبر از رویدادهای امنیتی، اصل حقایق را انعکاس میدهند.
این بازرگان ملی از رسانههای داخلی خواست تا بیشتر به جنبههای مثبت کشور و پیشرفتهایی که شده بپردازند تا نام افغانستان در بیرون دیگر به کشوری جنگ زده و عقب مانده یاد نشود.