نشست جده؛ شکست عربستان، قدرت طالبان
رسانههای خارجی به نقل از منابع طالبان گزارش دادهاند که نمایندگان این گروه در نشست جده شرکت نمیکنند.
خبرگزاری رویترز از قول یک منبع ارشد طالبان نوشته است که نمایندگان این گروه در نشست جده شرکت نمیکنند؛ بلکه گفتگوهای صلح را از طریق دفتر قطر به پیش میبرند.
منبع افزوده است که ممکن است امارات و عربستان سعودی در نشست جده از این گروه بخواهند تا با نمایندگان حکومت کابل دیدار کند؛ اما بهخاطری که گروه طالبان نمیخواهد با نمایندگان حکومت کابل دیدن کند، حضور در نشست عربستان را لغو کرده است.
ذبیح الله مجاهد؛ سخنگوی طالبان هم تایید کرده که نمایندگان این گروه در نشست جده شرکت نمیکنند.
این در حالی است که شورای عالی صلح روز گذشته به حکومت توصیه کرد که در صورت عدم دیدار نمایندگان طالبان با نمایندگان دولت افغانستان، از تکرار تجربه امارات، پرهیز کرده و در نشست جده شرکت نکند.
در صورت عدم شرکت طالبان، نشست جده هم موضوعیت خود را از دست خواهد داد و بعید است که بدون حضور طالبان، برگزار شود. با این حساب، طالبان با عدم شرکت در نشست جده، هم سیاست منطقهای عربستان سعودی را با شکست مواجه میکنند و هم سرسختی و سازشناپذیری مقتدرانه خود در برابر مطالبه مذاکره با دولت افغانستان را به نمایش میگذارند.
عربستان سعودی، مدتهاست که تلاش میکند تا به عنوان یک بازیگر فعال و اثرگذار در روند صلح افغانستان، نقشآفرینی کند. ریاض میداند که انفعال و کنشپذیری سعودی در این زمینه میتواند ابتکار عمل را به دوحه و تهران واگذار کند و به این ترتیب، شاید بخشی دیگر از سیاستهای اقتدارگرایانه ریاض در منطقه، با شکست مواجه شود.
موضع طالبان مبنی بر عدم حضور در نشست جده در حالی اعلام میشود که دوحه؛ پایتخت قطر سالهاست که از تنها دفتر سیاسی طالبان در جهان، میزبانی میکند و از سوی دیگر، یک هیأت رسمی طالبان، اخیرا به تهران سفر کرد و با مقامهای ایرانی در مورد صلح افغانستان، دیدار و گفتگو نمود؛ رویدادی که عملا ایران را هم بهعنوان یک بازیگر اثرگذار جدید در روند صلح افغانستان، وارد بازی کرد.
با توجه به این رویدادها، امتناع طالبان از شرکت در نشست جده، شکستی سنگین برای عربستان در برابر دیپلماسی فعال ایران و قطر در زمینه صلح افغانستان محسوب میشود. این در حالی است که پیش از این، گمان میرفت که طالبان همچنان روابط پیچیده و پنهانی خود با دولت عربستان را که از زمان ظهور آن گروه آغاز شده بود، حفظ کرده باشند.
توجیه طالبان در عدم شرکت در نشست جده مبنی بر اینکه ممکن است دولت سعودی از آن گروه بخواهد تا با نمایندگان دولت کابل، دیدار کنند، بهانهای بیش نیست. تصور میشود که مشکل، جدیتر و ریشهایتر از آن است که وانمود میشود.
نقش قطر بهعنوان کشوری که با عربستان سعودی، روابط دیپلماتیک ندارد و علیرغم عضویت در شورای همکاری خلیج فارس، در نشست سران این شورا، شرکت نکرد و پس از تنش با عربستان و متحدانش، با تهران روابط نزدیک و دوستانهای برقرار کرد و رژیم ریاض را رقیب و دشمن خود در مسایل منطقهای میداند، در ترغیب طالبان به عدم شرکت در نشست جده، قابل انکار نیست؛ بهویژه اینکه طالبان اعلام کرده اند که علاقمند اند تا سایر تحرکات دیپلماتیک مرتبط با صلح در افغانستان را از مسیر دفتر قطر، دنبال کنند.
از سوی دیگر، تهران هم بهعنوان یکی دیگر از بازیگران روند صلح که هم با طالبان و هم با دولت افغانستان، رابطه و تماس مستمر دارد، حتی اگر در شکلدهی به رویکرد طالبان در قبال نشست جده، نقش مستقیم نداشته باشد، بدون تردید، از این تصمیم طالبان، عمیقا خوشحال خواهد بود.
در این میان، حکومت افغانستان که امیدوار بود تا نفوذ و قدرت ایدئولوژیک و پیوندهای دیرینه موجود میان طالبان و عربستان، بتواند در نشست جده، به تحقق این آرمان دیرینه کمک کند و زمینه گفتگوهای مستقیم صلح میان کابل و طالبان را فراهم سازد، با تصمیم تازه طالبان، نهتنها از دستیابی به این هدف، ناامید خواهد شد؛ بلکه این مهم را به وضوح درخواهد یافت که عربستان سعودی، برخلاف تصور اولیه، از توان ترغیب طالبان به پیوستن به روند گفتگوهای صلح با دولت کابل، برخوردار نیست. این نتیجهگیری هم علیرغم میل کابل، بیش از پیش، مواضع دوحه و تهران را در روند صلح افغانستان، تقویت خواهد کرد؛ چیزی که در نهایت ممکن است کابل را مجبور به بازی بر اساس قواعد آنها کند.